Dagblaðið Vísir - DV - 08.10.2010, Blaðsíða 43

föstudagur 8. október 2010 umsjón: helgi hrafn guðmundsson helgihrafn@dv.is skrýtið 43
Górillan
sem kann táknmál
Koko og Penny Koko með Penny Patterson,
sálfræðingnum sem kenndi górillunni að tjá
sig með táknmáli.
Kókó er 39 ára gömul kvengór-
illa sem býr á rannsóknarstöð í
Woodside í Kaliforníuríki í Banda-
ríkjunum. Hún hefur birst á for-
síðum New York Times og fleiri
stórblaða, um hana hafa verið
gerðar tvær heimildarkvikmyndir
og skrifaðar margar bækur.
Hún hefur öðlast mikla frægð
vegna þess að hún er sögð kunna
að beita um þúsund táknum í
bandaríska táknmálskerfinu og
skilja um tvö þúsund tákn til við-
bótar. Þannig sé hægt að halda
uppi einföldum samræðum við
hana.
górilla með tannpínu
Fyrir nokkrum árum notaði górill-
an Kókó hendurnar til að mynda
táknið í bandaríska táknmálskerf-
inu sem merkir þjáningu og benti
því næst á munninn á sér. Hún var
haldin tannpínu. Um leið voru 12
sérfræðingar kallaðir til. Þeir báðu
Kókó að lýsa kvölum sínum á skal-
anum einn til tíu. Hún benti upp í
sig og myndaði táknið fyrir níu.
Ákveðið var að gera við tann-
skemmdir górillunnar og þar sem
þurfti að svæfa hana var tækifær-
ið nýtt til að framkvæma alhliða
læknisskoðun á henni.
Í teymi tólfmenninganna var
hjartalæknir, svæfingarlæknar,
tannlæknar, háls-, nef- og eyrna-
læknir, meltingarfæralæknar og
kvensjúkdómalæknir. Læknarnir
skoðuðu Kókó hátt og lágt og kom-
ust að því að hún væri við hesta-
heilsu. Þetta er eitt dæmi um hæfi-
leika Kókó til að tjá hugsanir sínar.
fræg górilla
Kókó er orðin nokkuð öldruð á
mælikvarða górilla, en þær verða
oftast ekki mikið eldri en fimmtug-
ar. Hún hefur alla ævi verið um-
kringd mönnum á rannsóknar-
stöðinni í Woodside í Kaliforníu.
Hún er ein frægasta górilla heims
vegna ótrúlegrar námskunn-
áttu sinnar. Górillur eru náskyld-
ar mönnum og eru álitnar ákaf-
lega gáfaðar skepnur. Tilfinningalíf
þeirra er flókið, górillur geta hleg-
ið, syrgt ástvini og myndað sterk
vináttubönd. Talið er að margar
þeirra geti hugsað í fortíð og fram-
tíð. Til eru þeir vísindamenn sem
telja að górillur séu andlega þenkj-
andi, séu trúaðar verur.
Þúsund tákn
Vísindamennirnir sem ólu Kókó
upp náðu með ótrúlegum hætti
að kenna henni að tjá sig. Málvís-
indamenn deila nokkuð um hvers
eðlis málskilningur hennar er. Það
er þó hægt að slá föstu að górillan
kann að beita um þúsund táknum
fyrir ólíka hluti, til dæmis ólíkar
tegundir af mat, dýr, hlutina sína,
liti og ýmislegt fleira.
Leikarinn góðkunni William
Shatner, sem frægastur er fyrir að
leika Kirk skipstjóra í Star Trek-
þáttunum, kynntist Kókó á sínum
tíma og skrifaði um kynnin í sjálfs-
ævisögu sinni Up Till Now. Shat-
ner skrifar að Kókó hafi kunnað
orðin „vatn“ og „fugl“. Þegar hún
sá önd lenda á tjörn í fyrsta skipti
hafi hún blandað orðunum sam-
an í „vatns-fugl“ og notað það fyrir
þennan furðulega fugl.
Vatns-fugl og drykkjar-
ávöxtur
Sálfræðingurinn Penny Patterson
hefur annast Kókó frá byrjun og
kortlagt námsárangur hennar.
„Kókó er flókinn persónuleiki, rétt
eins og við,“ segir hún.
Patterson tekur undir orð Shat-
ners og segir að Kókó kunni ekki
aðeins að beita um þúsund tákn-
um til að tjá einföld orð, heldur
kunni hún einnig að blanda þeim
saman til að mynda ný orð. Þeg-
ar Kókó bragðaði melónu í fyrsta
skipti kallaði hún hana „drykkjar-
ávöxt“. Górillur hefur hún kallað
„dýra-manneskjur“.
langt og strangt nám
„Þetta snerist í fyrstu um þolin-
mæði,“ segir Patterson um það
þegar Kókó lærði að tjá sig fyr-
ir áratugum síðan þegar hún var
barn að aldri. Hún kenndi gór-
illunni marga klukkutíma á dag.
Frægur sálfræðingur sagði Patter-
son að hún gæti hrósað sigri næði
Kókó að læra þrjú tákn: éta, drekka
og upp.
„Allir vita hversu erfitt er að fá
lítið barn til að einbeita sér,“ segir
Patterson. „Ímyndið ykkur ef barn-
ið er í ofanálag górilla. Ég reyndi
að fá hana til að skoða hendurn-
ar á sér. Ég blés móðu á glugg-
ann og teiknaði stjörnur í hana.
Kókó elskaði það. Hún blés sjálf á
gluggann og reyndi að teikna líka.
Við endurtókum æfingarnar hvað
eftir annað.“ Patterson náði með
margra ára vinnu með Kókó að
kenna henni að beita táknum sem
górillan hefur nú náð ótrúlegu
valdi á, eins og áður segir.
skítugu, heimsku klósett
Kókó kallar mjólkurís „kalda skálin
mín“. Hringur er „fingurarmband“.
Jógúrt með appelsínubragði er
„appelsínugul blómasósa“. Þegar
Kókó verður reið kallar hún fólk-
ið á rannsóknarstofunni „skítugu,
heimsku klósett“. Og svo mætti
lengi telja. Lesendur geta glöggvað
sig betur á ótrúlegri tungumála-
hæfni Kókó á vefsíðu samtakanna
sem kennd eru við hana: koko.org.
Górillan Kókó kann þúsund tákn í
bandaríska táknmálskerfinu og skilur
um tvö þúsund tákn til viðbótar. Þegar
hún fékk tannpínu notaði hún táknið
fyrir þjáningu og benti á munn sinn.
Þegar hún sá önd lenda á vatni í fyrsta
sinn kallaði Koko hana „vatns-fugl“.
Þegar Koko verður reið kall-
ar hún fólkið á rann-
sóknarstofunni „skít-
ugu, heimsku klósett“.
helgi hrafn guðmundsson
blaðamaður skrifar: helgihrafn@dv.is
með kettlingnum Kókó er með fáum
dýrum sem vitað er um sem haldið hefur
gæludýr. Hún hefur átt nokkra kettlinga í
gegnum ævina. Hér er Kókó með All-Ball
sem hún nefndi svo. Kókó grét beiskum
tárum þegar All-Ball lést.