Dagblaðið Vísir - DV - 15.04.2011, Blaðsíða 10

10 | Fréttir 15.–17. apríl 2011 Helgarblað
UppstokkUn óUmflýjanleg
Naumur þingmeirihluti Samfylk-
ingarinnar og Vinstrihreyfingar-
innar – græns framboðs skimar nú
í kringum sig eftir auknum stuðn-
ingi eftir að þrír þingmenn VG hafa
gengið úr þingflokknum og lýst van-
trausti á ríkisstjórnina að tillögu
Sjálfstæðisflokksins. Sú staða er
uppi að atkvæðagreiðsla um þingrof
og kosningar leiddi í ljós að aðeins
þriðjungur þingmanna vill kosning-
ar nú. Allur þingflokkur Sjálfstæðis-
flokksins, rúmlega helmingur þing-
manna Framsóknarflokksins, þeirra
á meðal formaður flokksins, og einn
þingmaður Hreyfingarinnar vilja
þingkosningar sem fyrst.
Fjórir þingmenn Framsóknar-
flokksins láta líklega um samvinnu
við ríkisstjórnina og vel sýnist hugs-
anlegt að tveir þingmenn Hreyf-
ingarinnar geti hugsað sér slíkt hið
sama til þess að verja störf og starfs-
frið stjórnlagaráðs.
Framsókn í lykilstöðu
Athygli vekur að stjórnarflokkarnir
hafa ekki gert neitt til þess að styggja
Framsóknarflokkinn að undanförnu
og Jóhanna Sigurðardóttir forsætis-
ráðherra minntist ekki einu orði á
flokkinn eða þingmenn hans í um-
ræðunni um vantraust á ríkisstjórn-
ina.
Samkvæmt heimildum DV kann
sá kostur að verða athugaður nánar
að fá þingflokk Framsóknarflokks-
ins til samstarfs. Jafnvel þótt við-
ræður við formann flokksins og aðra
jafnharða andstæðinga ríkisstjórn-
arinnar innan þingflokksins bæri
ekki árangur er ekki þar með sagt að
stuðningur gæti ekki borist úr þeirri
átt. Nefna má þau sem krefjast ekki
kosninga nú, þau Guðmund Stein-
grímsson, Siv Friðleifsdóttur, Eygló
Harðardóttur og Höskuld Þórhalls-
son sem reyndar sat hjá í atkvæða-
greiðslu um þingrof og kosningar.
Ljóst er að vandi VG er afar mik-
ill eftir brotthvarf Ásmundar Ein-
ars Daðasonar úr þingflokknum og
andstöðu hans við ríkisstjórnina. Þá
er augljóst að Samfylkingin vill nota
hvert tækifæri sem gefst til þess að
losna við Jón Bjarnason úr ríkis-
stjórninni.
Eftir því sem næst verður komist
er engin dæmi að finna á Norður-
löndum fyrr eða síðar um að vinstri-
menn lýsi vantrausti á vinstri- eða
jafnaðarmannastjórnir, hvað þá að
tillögu hægriflokka, líkt og þrír kjörn-
ir VG-þingmenn gerðu á Alþingi í
vikunni.
Þingið ræður ekki þingrofi
Svanur Kristjánsson, stjórnmálafræ-
ðiprófessor við Háskóla Íslands, segir
að vantrauststillaga standi sjálfstæð.
„Það er hin þinglega leið að aðskilja
vantrauststillögu frá tillögum um
þingrof og kosningar. Árið 1974 vofði
vantraust yfir þáverandi ríkisstjórn.
Þá var boðað til kosninga til þess að
koma í veg fyrir að vantrauststillaga
yrði borin fram. Stjórnin var búin
að missa meirihlutann. Ef við lítum
til dæmis á Siv Friðleifsdóttur og
Guðmund Steingrímsson úr Fram-
sóknarflokknum. Þau greiddu van-
trausti atkvæði sitt en voru á móti
þingrofi og kosningum. Það gera þau
vegna þess að þau telja að hægt sé
að mynda nýjan meirihluta án þess
að ganga fyrst til kosninga. Þetta
eru með öðrum orðum tvær að-
skildar spurningar og eðlilegt að að-
skilja þær. Þar að auki ræður þingið
sjálft engu um þingrof eitt og sér þótt
það geti samþykkt áskorun í þá veru.
Samkvæmt íslenskri stjórnskipan er
þingrof þannig að forsætisráðherra
gerir tillögu um þingrof. Síðan er
forseta Íslands í sjálfsvald sett hvort
hann samþykkir það eða ekki.“
Óvenjuleg tillaga
Svanur nefndir dæmi um þingrofs-
tillögu frá árinu 1950. „Ólafur Thors
(Sjálfstæðisflokki), sem var forsætis-
ráðherra þá, lagði tillögu um þingrof
fyrir forsetann en forsetinn neitaði
að verða við henni. Stjórnskipulega
er það ekki á valdi þingsins að rjúfa
þing. Ef þingið samþykkir vantraust
ber ríkisstjórninni að víkja, en það
hefur engar stjórnskipulegar afleið-
ingar þótt þingið samþykki að rjúfa
þing og efna til kosninga. Það voru
kannski ekki meinbugir á vantraust-
stillög Sjálfstæðisflokksins í vikunni
en þar var blandað saman óskyldum
hlutum, annars vegar vantrauststil-
lögu og hins vegar tillögu um þingrof
og kosningar. Ég man ekki eftir ann-
arri vantrauststillögu þar sem einnig
var borin fram tillaga um þingrof og
kosningar. Það var því óhjákvæmi-
legt að aðgreina þetta í atkvæða-
greiðslu til þess að afgreiða það sem
er á valdi þingsins. Hitt snérist í raun
um að beina þeirri áskorun til for-
sætisráðherra að hann legði fram til-
lögu um þingrof og kosningar.“
Pólitísku tíðindin...
Svanur telur að rökréttast hefði verið
að draga tillögu um þingrof og kosn-
ingar til baka þegar búið var að fella
tillögu Sjálfstæðisflokksins um van-
traust á ríkisstjórnina. „Því á að kjósa
þegar búið er að fella vantrauststil-
lögu? Ég tel að Sjálfstæðisflokkurinn
hefði staðið sterkari ef hann hefði
ekki borið fram tillögu um þingrof og
kosningar líka. Þá hefðu þeir getað
haldið á lofti að ríkisstjórnin stydd-
ist við minnsta mögulega meirihluta.
Nú vita menn að 2/3 þingsins vilja
ekki kosningar. Það er hægt að styrkja
meirihlutann með því að snúa sér til
Framsóknarflokksins, en það er einn-
ig hægt að kanna vilja Hreyfingarinn-
ar. Þá væri forsendan sú, sem ég tel
reyndar stóru tíðindin í stjórnmál-
unum, að það beri ekki að kjósa nú
til þess að trufla ekki störf stjórnlaga-
ráðsins. Stóru pólitísku tíðindi dags-
ins tengjast því hvernig stjórnlaga-
ráðið ætlar hægt og bítandi að byggja
upp pólitískan stuðning þjóðarinn-
ar fyrir sínum tillögum. Það gera þau
meðal annars með því að tefla fram
því sem er ofarlega í huga manna og
er bæði vinsælt og stórt mál, en það er
spurningin um þjóðareign á auðlind-
um. Ég sé það fyrr mér að ef stjórn-
lagaráðið viðhefur þau vinnubrögð
sem mér sýnast vera í mótun getur
það haft mjög traustan grundvöll fyrir
því að fara fram á það að þjóðin kjósi
beint um endanlegar tillögur þess.
Sem er það sem Hreyfingin vill.“
Einsemd Sjálfstæðisflokksins ...
Eygló Harðardóttir, Framsóknar-
flokki, greiddi vantrausti atkvæði sitt
líkt og Siv Friðleifsdóttir. Hún lagðist
hins vegar gegn þingrofi og að geng-
ið yrði til kosninga og fór þar gegn
formanni sínum líkt og Siv, Guð-
mundur Steingrímsson og Höskuld-
ur Þórhallsson, en hann sat hjá við
atkvæðagreiðsluna um þingrof og
kosningar.
Ræða hennar um vantrauststil-
lögu Sjálfstæðisflokksins styður á
ýmsa lund sjónarmið Svans Krist-
jánssonar um að hluti stjórnarand-
stöðunnar telji að unnt sé að mynda
nýjan meirihluta á þingi án kosn-
inga. Eygló sagði meðal annars:
„Þessi tillaga var því algert frum-
hlaup formanns Sjálfstæðisflokksins
og slíkt vekur hjá manni grunsemdir
um að tilgangur formanns Sjálfstæð-
isflokksins með tillögu sem þessari
sé ekki endilega að lýsa vantrausti
á ríkisstjórnina heldur að beina at-
hyglinni frá eigin ábyrgð í Icesave-
málinu og berja í bresti innan eigin
flokks.
Er það kannski einnig ástæðan
fyrir því að formanni Sjálfstæðis-
flokksins liggur svo á að boða til
kosninga sem allra fyrst því að hvaða
þýðingu hefði það? Lítill tími yrði
fyrir ný framboð að koma fram og
tæplega hefðu flokkarnir færi á að
endur nýja framboðslista sína. Þjóðin
hefði því ekkert raunverulegt val, að-
eins sama graut í sömu skál, en það
hentar kannski einhverjum. Kosn-
ingar strax þýddu einnig að Sjálf-
stæðisflokkurinn næði því markmiði
sínu sem hann náði ekki með hat-
rammri baráttu í þinginu, kærumál-
um og hæstaréttardómi, það er að
koma í veg fyrir endurskoðun stjórn-
arskrárinnar. Kosningar á næstu vik-
um gengju því þvert á vilja þjóðar-
innar um nýtt upphaf og nýtt Ísland.
Ef fram færi sem horfir samkvæmt
skoðanakönnunum yrði svo þjóðin
að bíða þess að Sjálfstæðisflokknum
þóknaðist að breyta hér einhverju og
við þekkjum öll hversu viljugur hann
er til þess.“
... og óeining í Framsóknarflokki
Í sama streng tók Siv Friðleifsdóttir
þegar hún hafnaði þingrofi og kosn-
ingum: „Ég styð ekki þingrof. Ríkis-
stjórnin hefur nú staðið af sér van-
trauststillöguna þannig að líka af
þeim ástæðum er svo sem ekkert
sem mælir með þingrofi. Þó að ríkis-
stjórnin hefði fallið hefði ég samt
ekki stutt þingrof. Ég tel að það komi
ekki til greina að kalla pólitískan
óstöðugleika yfir landið. Það þarf
að efla hér pólitískan stöðugleika og
það verður ekki gert með þingkosn-
ingum. Það var kosið árið 2007 og
það var kosið árið 2009. Það eru ekki
tvö ár síðan var kosið. Á að kjósa aft-
ur? Ég segi nei.
Það er miklu nærtækara að raða
upp nýrri ríkisstjórn... Þess vegna
segi ég nei við þessari tillögu. Við þau
tímamót sem hér hafa orðið í kvöld
er mjög brýnt að við snúum bökum
saman á þessari samkundu og kom-
um þessu samfélagi áfram.“
Athygli vekur að Höskuldur Þór-
hallsson sat hjá við afgreiðslu tillög-
unnar um vantraust og kosningar,
en Guðmundur lagðist gegn tillög-
unni líkt og Eygló og Siv. Fjórir af níu
Jóhann Hauksson
blaðamaður skrifar johann@dv.is
n Þreifingar milli stjórnarflokka og Framsóknarflokksins n Óeining innan Framsóknar og lítill áhugi á kosn-
ingum í þágu Sjálfstæðisflokksins n Pólitísku tíðindin eru stjórnlagaráðið og varðstaðan um það, segir stjórn-
málafræðiprófessor n Þingrof alls ekki í höndum Alþingis n Aðeins þriðjungur þingmanna vill kosningar
Þreytt á ystavinstrinu Jóhanna Sigurðardóttir og
Samfylkingin geta helst ekki hugsað sér að hafa Jón
Bjarnason áfram í ríkisstjórn og knýja á um fækkun
ráðuneyta. mynd HEiðA HElgAdÓttir
Þingflokkur Já nei greiddu ekki atkvæði
Framsóknarflokkur 5 3 1
Hreyfingin 1 1 1
Samfylkingin 0 20 0
Sjálfstæðisflokkur 16 0 0
Utan þingflokka 0 0 2
VG 0 12 1
Samtals 22 36 5
tillaga um þingrof og kosningar
22 JÁ: Árni Johnsen, Ásbjörn Óttarsson, Birgir Ármannsson, Birkir Jón Jónsson, Bjarni
Benediktsson, Einar K. Guðfinnsson, Eva Magnúsdóttir, Guðlaugur Þór Þórðarson, Gunnar
Bragi Sveinsson, Kristján Þór Júlíusson, Ólöf Nordal, Pétur H. Blöndal, Ragnheiður E. Árna-
dóttir, Ragnheiður Ríkharðsdóttir, Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, Sigurður Ingi Jóhanns-
son, Sigurður Kári Kristjánsson,Tryggvi Þór Herbertsson, Unnur Brá Konráðsdóttir, Vigdís
Hauksdóttir, Víðir Smári Petersen, Þór Saari.
36 NEI: Auður Lilja Erlingsdóttir, Árni Páll Árnason, Árni Þór Sigurðsson, Ásta R. Jó-
hannesdóttir, Birgitta Jónsdóttir, Bjarkey Gunnarsdóttir, Björgvin G. Sigurðsson, Björn Valur
Gíslason, Eygló Harðardóttir, Guðbjartur Hannesson, Guðfríður Lilja Grétarsdóttir, Guð-
mundur Steingrímsson, Helena Þ. Karlsdóttir, Helgi Hjörvar, Jóhanna Sigurðardóttir, Jón
Bjarnason, Katrín Jakobsdóttir, Katrín Júlíusdóttir, Kristján L. Möller, Lilja Rafney Magn-
úsdóttir, Logi Már Einarsson, Magnús Orri Schram, Mörður Árnason, Oddný G. Harðardótt-
ir, Ólína Þorvarðardóttir, Ósk Vilhjálmsdóttir, Róbert Marshall, Sigríður Ingibjörg Ingadótt-
ir, Siv Friðleifsdóttir, Skúli Helgason, Steingrímur J. Sigfússon, Svandís Svavarsdóttir, Þórunn
Sveinbjarnardóttir, Þráinn Bertelsson, Ögmundur Jónasson, Össur Skarphéðinsson.
5 GREIDDU EKKI ATKVÆÐI: Atli Gíslason, Ásmundur Einar Daðason, Hösk-
uldur Þórhallsson, Lilja Mósesdóttir, Margrét Tryggvadóttir.
„Þá er augljóst að
Samfylkingin vill nota hvert
tækifæri sem gefst til þess að losna
við Jón Bjarnason úr ríkisstjórninni.