Dagblaðið Vísir - DV - 10.08.2012, Side 19
„Mér hefur verið nauðgað sex sinnuM“
orðið fyrir ofbeldi fari endurtekið inn
í ofbeldisfull sambönd.
Byrjunarreitur
„Vegna þess að þetta hefur gerst svo
oft þá hef ég átt erfitt með að vinna
mig út úr þessu. Ef þetta hefði bara
gerst þarna fyrir ellefu árum, þá væri
ég kannski búin að því. Ég væri lík-
lega í betri stöðu og kæmist betur í
gegnum daginn. En í hvert skipti sem
þetta gerist þá þarf ég að fara aftur á
byrjunarreit. Þetta hefur haft lamandi
áhrif á líf mitt,“ segir hún. Samstarfið
við geðlækninn og iðjuþjálfann felst
meðal annars í því að aðstoða Hall-
dóru við að ná tökum á athöfnum
daglegs lífs; einfalda hluti sem flestir
eiga auðvelt með að inna af hendi en
reynast henni flóknir. „Sálfræðingur-
inn minn vill til dæmis að ég sé með
stundatöflu sem ég fylgi og stýri
þannig því sem ég geri.“
Slokknar á henni
„Pabbi minn áttar sig ekki á því hvern-
ig ég kemst í gegnum daginn. Hann
segir að ef hann hefði lent í þessu þá
væri hann bara búinn. Ég er alltaf að
reyna að útskýra fyrir honum að ég sé
búin. Ég geng á tómu. En ég verð að
vera sterk. Ég á þrjú börn sem þarfn-
ast mín. Ég hef fjölskylduna mína, en
þegar uppi er staðið þá fer ég að sofa
ein og ég vakna ein. Ég á tvo góða vini
sem ég get leitað til og grenjað í, en
þess á milli er ég bara ein.“
Það hefur komið fyrir, þegar hún
er undir miklu andlegu álagi, að hún
missi meðvitund og fái eins kon-
ar flogakast. „Sálfræðingurinn minn
kallaði þetta hálfgerðan útsláttar-
rofa. Þegar andlegt álag er of mikið
og ég næ ekki að vinna úr því, þá bara
slokknar á mér. Ég missi meðvitund og
fæ krampaköst sem eru eins og flog.“
Hún segir að það sé sérstaklega
erfitt fyrir dóttur hennar sem er sjö ára
og finnur stundum fyrir óöryggi vegna
veikinda Halldóru. „Hún skynjar það
að ég eigi stundum erfitt, en hún hef-
ur getað leitað til ömmu sinnar og afa.
Hún kann líka að hringja í 112 en hún
hefur ekki þurft að gera það.“
Dvaldi á geðdeild
Halldóra er hreinskilin um veik-
indi sín. „Það er búið að greina mig
sem 50 prósent öryrkja vegna geð-
rænna vandamála,“ segir hún, en
þolendur kynferðisofbeldis þurfa
oft mikla endurhæfingu enda eru
afleiðingar slíks ofbeldis oft á tíð-
um kvíði, skömm, depurð og sektar-
kennd. Þó svo að kynferðisbrot geta
haft mismunandi áhrif á einstaklinga
er mikilvægt að vinna úr brotinu sér-
staklega til að þolandinn læri að það
er ekki hann sem ber ábyrgðina. Af-
leiðingarnar af endurteknu ofbeldi,
líkt og Halldóra hefur orðið fyrir, eru
því víðtækar. „Ég verð að vera sterk
fyrir börnin mín. Ég er loksins að fá
aðstoð núna og hitti geðlækni, sál-
fræðing og iðjuþjálfa,“ segir hún. Hall-
dóra hefur vegna veikindanna verið
lögð inn á geðdeild og dvaldi þar síð-
ast í fyrra í fjórar vikur. Næstu tvö árin
munu taka á hjá henni, en þau munu
einkennast af stífri sálfræðimeðferð
til þess að hún geti reynt að vinna sig í
burtu frá þeim áföllum sem hún hef-
ur orðið fyrir. Hún segist gera sér grein
fyrir því að það sé langt og strangt ferli
fram undan og það sér ekki fyrir end-
ann á því. „Ég er samt bjartsýn á fram-
tíðina,“ segir hún.
Misskilin
Ofbeldið hefur valdið því að hún á oft
erfitt með samskipti og tjáningu. „Ég
er ótrúlega misskilin manneskja og
á oft í samskiptaörðugleikum,“ seg-
ir hún. „Ég reyni að koma hlutunum
frá mér og reyni að segja hluti eins
og ég meina þá, en fólk misskilur mig
oft og á erfitt með að lesa mig. Ef ég
væri í þjónustustarfi væri það eins og
að setja mús í snákabúr,“ segir hún.
Halldóra hefur verið í samböndum
og á sem áður sagði þrjú börn. Hún
segir að það reynist henni erfitt að
feta sig áfram í ástarsamböndum. „Ég
þarf að finna að aðilinn vilji vera með
mér og sé stoltur af því að vera með
mér. Ég verð yfirleitt fljótt ástfangin,
sem mér finnst skrítið eftir allt sem
ég hef gengið í gegnum. Þó að ég
treysti manneskjunni ekki fullkom-
lega verð ég fljótlega ástfangin og hef
mikla þörf fyrir að vera elskuð. En svo
fer ég að efast mikið um tilfinningar
þeirra og það verður samböndunum
að falli.“
Mikilvægt að segja frá
Margir spyrja sig eflaust hvernig hún
geti sagt frá slíku ofbeldi opinberlega
en hún segir það vera mikilvægt að
saga hennar sé sögð. „Þetta er eitt-
hvað sem getur gerst. Það er auðvit-
að mismunandi hvernig fólk tekst á
við svona. Þetta er sálarmorð. Svona
á ekki að geta gerst og svona á engin
að geta gert. Þetta er versta tegund
af andlegri og líkamlegri misnotkun
sem til er. Völdin eru ekki bara tek-
in af manneskjunni líkamlega held-
ur fyrst og fremst andlega. Þetta eyði-
leggur svo mikið og þetta skemmir
svo út frá sér. Þetta grasserar og ef
maður fær ekki hjálp, þá vex þetta og
vex þangað til maður hefur ekki tök
á þessu lengur. Ég þjappaði þessu
saman og læsti þetta niðri. Á endan-
um verður kistan full og hún spring-
ur.“ Halldóra segir mikilvægt að leita
sér hjálpar strax. Hún segist hvetja
konur til að kæra þó að reynsla henn-
ar sé slæm af því ferli. „Það er mikil-
vægt að senda þau skilaboð til nauð-
garans að hann komist ekki upp með
þetta,“ segir hún að lokum.
Fréttir 19Helgarblað 10.–12. ágúst 2012
Getur ekki gefist upp
Fjölskylda Halldóru segist ekki
skilja hvernig hún standi upprétt
eftir slík áföll. Halldóra segist
einfaldlega verða að hugsa um
börnin sín. Það þýði ekkert að
gefast upp. MynD Eyþór ÁrnaSon
„Ég er ótrúlega
misskilin mann-
eskja og á oft í samskipta-
örðugleikum.
Hvað er nauðgun?
Halldóra kærði nauðgun til lögreglu en málið var fellt niður hjá ríkissaksóknara. Svo
virðist sem fagaðilar skilgreini nauðgun með eilítið öðrum hætti en gert er í íslenskum
hegningarlögum. Skilgreining Stígamóta er til dæmis svo hljóðandi:
n Kynferðislegt ofbeldi er þegar einhver þrengir sér eða gerir tilraun til að þrengja
sér inn í líkama annarrar manneskju gegn vilja hennar og brýtur þar með sjálfs
ákvörðunarrétt og sjálfsstjórn hennar á bak aftur.
Drekaslóð skilgreinir nauðgun með svipuðum hætti og Stígamót, nema að þar
er gerð sú breyting á að tala um að þröngva sér inn í eða á líkama annarrar persónu
gegn vilja hans eða hennar.
n Í íslenskum hegningarlögum er nauðgun hins vegar skilgreind þannig að hver sem
með ofbeldi eða hótunum þröngvar manni til holdlegs samræðis eða annarra kyn
ferðismaka skuli fara í fangelsi. Til ofbeldis telst svipting sjálfræðis með innilokun,
lyfjum eða öðrum sambærilegum hætti.
n Þá er það einnig refsivert að þröngva manni til samræðis eða annarra kynferðis
maka með annars konar ólögmætri nauðung, en í þeim tilvikum er refsingin mildari.
Það á einnig við um þá aðferð að notfæra sér geðveiki, aðra andlega annmarka
manns eða ástand sem er þess valdandi að viðkomandi getur ekki spornað við
verknaðinum eða skilið þýðingu hans, til þess að hafa við hann samræði eða önnur
kynferðismök. ingibjorg@dv.is
Sögðu nauðgunina sér að kenna
Ársskýrsla Stígamóta 2011 inniheldur margar ansi sláandi staðreyndir.
n Árið 2011 voru ný mál á borði Stígamóta alls 313 talsins. Þar af 143 vegna nauðgana, 29
vegna nauðgunartilraunar og 12 vegna gruns um nauðgun.
n Það var 13 prósenta aukning frá árinu 2010 þegar ný mál voru samtals 275. Árið 2009
voru þau hins vegar 231. Í raun hafa ekki verið svo mörg ný mál á borði Stígamóta frá
árinu 1994, þegar nýjabrumið var enn yfir starfseminni og uppsöfnuð þörf var til staðar.
n 18 hópnauðganir voru framdar árið 2011. Í þremur málum voru gerendurnir fjórir eða fleiri.
n 8 lyfjanauðganir áttu sér stað árið 2011.
n Alls voru ofbeldismennirnir 452. Þeir voru flestir vinir eða kunningjar fórnarlamba
sinna. Ókunnugir skipuðu næststærsta hópinn, þar á eftir komu makar, frændur, feður
og stjúpfeður, í þeirri röð sem þeir eru taldir upp hér.
n 34 prósent ofbeldismannanna voru í sambandi eða sambúð þegar þeir frömdu glæpina.
n Langflest brotin voru framin á heimili gerandans, eða 133. Þá voru 68 brot framin á
sameiginlegu heimili geranda og brotaþola og 57 á heimili brotaþola.
n 14 nauðganir voru framdar á vinnustað og 15 í opinberum stofnunum.
n 6 brot voru framin þar sem viðkomandi var að iðka íþróttir eða aðrar tómstundir.
n Af þeim sem leituðu til Stígamóta á árinu 2011 höfðu 45 einstaklingar reynt að svipta
sig lífi. Sumir oftar en einu sinni.
n Aðeins 52 af þessum málum voru kærð til lögreglu. Sum brotanna voru fyrnd, aðrir
treystu sér ekki í yfirheyrslu hjá lögreglunni en í flestum tilfellum voru þolendur svo
þjakaðir af skömm, sektarkennd og lélegri sjálfsmynd að þeir treystu sér ekki til að kæra
og töldu sig jafnvel bera einhverja ábyrgð á ofbeldinu.
n Í könnun frá árinu 2006 kom fram að 75 prósent þeirra kvenna sem var nauðgað litu
svo á að nauðgunin hefði verið þeim sjálfum að kenna.
Elta uppi brotna einstaklinga
n Vel þekkt að þolendur kynferðisglæpa verði aftur fyrir ofbeldisglæpum
Um leið og Halldóra segir sögu sína er hún einnig að segja sögu fleiri einstaklinga. Sagan er
sláandi en hún er ekkert einsdæmi þar sem það þekkist að þolendur ofbeldis verði marg
sinnis fyrir ofbeldi af hálfu mismunandi aðila. „Sem betur fer er það ekki algengt en ég hef
alveg séð svona alvarleg dæmi áður,“ segir Thelma Ásdísardóttir, ráðgjafi á Drekaslóð. „Það
er algengt að fólk eigi sögu um fleiri en eina tegund af ofbeldi.“
auðveldari fórnarlömb
Hún segir að ástæðuna megi að hluta til rekja til afleiðinga ofbeldisins, þess að nauðgun
brýtur fólk niður, sjálfsmyndin skekkist, sjálfsmatið versnar og getan til þess að standa með
sjálfum sér og á sínu skerðist. En léleg sjálfsmynd, kvíði, skömm, depurð og sektarkennd
eru á meðal algengustu og erfiðustu afleiðinga kynferðisofbeldis. Það er samt rétt að
undirstrika að þolendur leita ekki uppi nauðgara heldur er það öfugt, þeir leita uppi brotna
einstaklinga sem þeir geta ráðist á. „Auðvitað er það þannig að þegar maður hefur ekki trú á
sjálfum sér, manni þykir ekki vænt um sig og er fullur af skömm, sjálfshatri og sjálfsfordóm
um þá passar maður ekki alltaf vel upp á sig. Ég þekki það sjálf, af því að eitthvað var brotið
í mér var ég verr stödd varðandi það að passa upp á mig í hinum ýmsu aðstæðum, standa
með mér og verja mig.“
Finna veikleikana
„En fólk bankar ekki upp á hjá nauðgurum og býður sig fram. Í Bandaríkjunum er notað orðið
„predator“ yfir kynferðisglæpamenn, en það þýðir líka rándýr. Mér finnst það ná ágætlega
yfir þetta því rándýr fara á veiðar, leita uppi veikasta dýrið og elta það uppi og ég trúi því að
það eigi einnig við um kynferðisglæpamenn. Sumir geta séð hverjir eru með slæma sjálfs
mynd og lélegt sjálfstraust á því hvernig þeir birta sig. Þegar ég var brotin áttuðu sumir sig á
því að ég var með minnimáttarkennd, að mér leið illa og að ég gat ekki staðið með sjálfri mér,
jafnvel þótt ég reyndi að fara í hlutverk og þykjast vera önnur en ég er. Auðvitað sáu sumir í
gegnum það.“ ingibjorg@dv.is
rándýr Þessir menn
fengu fjögurra ára fangelsi
fyrir að nauðga konu með
hrottalegum hætti við
Reykjavíkurflugvöll.
„Rándýr fara á veið-
ar, leita uppi veikasta
dýrið og elta það uppi og ég
trúi því að það eigi einnig við
um kynferðisglæpamenn.
„Ég á þrjú
börn sem
þarfnast mín