Dagblaðið Vísir - DV - 10.08.2012, Qupperneq 24

Sigldi fyrir ÍranS-
keiSara og gaddafi
24 Viðtal 10.–12. ágúst 2012 Helgarblað
V
ordagur árið 1947. Hann
var 17 ára. Sat uppi á þaki
geymsluhúss Síldarmjöls á
Siglufirði, horfði út á hafið
og kom auga á lítið skip sem
lá við akkeri.
„Ég hóaði í vini mína, benti á
skipið og sagði: Strákar, ég fer með
þessu skipi út í heim, niður til Afríku
á ljónaveiðar og kem aldrei til baka.“
Kristján hlær. „Og ég fór með þessu
skipi.“
Skipið var gamla, kolakynta skip-
ið Costa Rica. Það sigldi til Banda-
ríkjanna og segir Kristján að áhöfnin
hafi verið flóttamenn frá Eistlandi og
Lettlandi sem hafi horfið í land þegar
komið var vestur um haf. Það gerði
hann líka.
„Ég var ekki með passa og átti ekki
aur en það var heitt og notalegt.“
Hann fékk lánaðan pening hjá
góðviljuðum manni og fór til New
York. Boltinn fór að rúlla og fram
undan var nokkurra áratuga langur
starfsferill þar sem Kristján sigldi um
heimsins höf.
Í stýrimanna- og skipstjórnarskóla
Kristján var léttmatrós og háseti
fyrstu árin á hinum ýmsu skipum
sem sigldu meðal annars frá New
York. Scania sigldi til Úrúgvæ og
Brasilíu, Haf til Ítalíu, Lagos til Kúbu,
Akersborg sigldi m.a. til Tahítí og
Havana, Hörda sigldi til Rio de Jan-
eiro og Sven Salen sigldi til Kína og
varð Kristján vitni að stríðsátökum
þegar kommúnistar tóku þar völdin.
Síðan lá leiðin til Filippseyja þar sem
átti að lesta sprengiefni sem sprakk
áður en það komst um borð.
Kristján var háseti um borð í Emin
sem hann segir að hafi verið hnoðað
saman með nöglum og að boltarnir
hafi átt það til að hrökkva úr plötun-
um þegar skipið var komið af stað.
Hann var háseti á Spalmatori sem
fór til Japan þar sem maís var lestað-
ur – hundruð Kínverja komu að hans
sögn hlaupandi um borð með poka
fulla af maís á bakinu.
Hann fór til Bombay á Indlandi
með Tijuca þar sem hann hélt upp á
21 árs afmælið með koníaksdrykkju
þegar áfengisbann var í landinu.
Hann stundaði nám við stýri-
mannaskóla og síðar skipstjórn-
arskóla í Noregi, varð ástfanginn
og gekk í hjónaband. „Hún var af
Sverdrup-ættinni og heitir land á
norðurpólnum eftir langafa henn-
ar, Otto Sverdrup. Við vorum saman
eins og skip sem hittast um nótt og
fara hvort fram hjá öðru. Það var
ekki meining mín að giftast en við
gerðum það. Ég lét byggja hús en ég
kunni aldrei við mig í Kristiansund.
Ég var aldrei heima hjá konunni; ég
var alltaf að sigla.“
Ástin kulnaði og hjónin skildu.
Kristján hélt lífssiglingunni áfram –
einn; eða þar til hann hitti Heidi Hüls
sem er þýsk. Þau giftu sig, eiga tvö
börn, fjögur barnabörn og búa í út-
hverfi Hamborgar.
Döðlurnar í hjálminum
Kristján fór um borð í Al-Majet í
Basra í Írak í desember 1963. Áhöfn-
in var pakistönsk fyrir utan skipstjór-
ann, sem var danskur, og vélstjórann
sem var norskur. Engin loftkæling var
um borð og var um lifandi kost að
ræða – hænsni og geitur voru uppi
á þaki á masthúsinu og var dýrun-
um slátrað eftir þörfum til að hafa í
matinn.
Komið var til Jakarta í Indónesíu
í febrúar árið 1964. Borgarastyrj-
öld var þá í landinu og var legið fyr-
ir utan höfnina í sex vikur og var
lítið um mat um borð. Kristján fór
einn daginn í land með vélstjóran-
um og skipstjóranum og fóru þeir
á gamlan, hollenskan klúbb með
grasþaki. Boðið var upp á stangir,
sem líktust saltstöngum, og gæddu
þremenningarnir sér á þeim. Síðar
kom í ljós að um var að ræða horn
af kakkalökkum sem var velt upp úr
hveitiblöndu og fitu og steikt.
Skipið var mjög ryðgað og einn
daginn þegar um 25 múhameðs-
trúarmenn voru að biðja á lúgunni
duttu allir niður í lest en sem betur
fer slasaðist enginn.
Um 2.450 tonn af döðlum voru
í dunkum og um 650 tonn voru
borðuð niðri í lestinni. „Það var verið
að koma um borð og fara í land og ég
skipti mér ekkert af því. Það var fullt
af fólki niðri í lest að stela. Það var
bara svangt. Stundum getur maður
lokað augunum þannig lagað; döðl-
ur eru góðar.
Það voru til dæmis hermenn um
borð í uniformum með ameríska
hjálma og gamla byssuhólka. Ég
sá einn þeirra borða döðlur, greip í
hjálminn hjá honum, lyfti honum
upp og þá var hann fullur af döðlum.“
Djúpfrystur flygill
Kristján hélt til Óslóar vorið 1964 eft-
ir að hafa verið á Al-Majet og sá einn
daginn hvít skip í Akers-skipasmíða-
stöðinni. Hann frétti að Ísraelsmenn
væru að smíða þau og hafði áhuga
á að gerast stýrimaður á einu skip-
anna. Hann varð síðar skipstjóri á
fjórum skipum í eigu Ísraelsmanna:
Bananacore, Lemoncore, Sabracore
og Mandarincore.
Búslóð píanóleikara kom um
borð í Sabracore í Höfðaborg og þar
á meðal stór konsertflygill í kassa
sem flytja átti til Haífa í Ísrael. Siglt
var til Vigo á Spáni þar sem kassinn
var aftast á dekkinu og þegar þang-
að kom fréttist að skipið ætti ekki að
fara til Haífa heldur aftur til Höfða-
borgar. Kassinn tók pláss og var
ákveðið að setja hann í kælinn þar
sem var 28 stiga frost.
Þá lá leiðin til Bandaríkjanna og
kviknaði eldur um borð í skipinu á
leiðinni. Skipstjórinn, Kristján Ósk-
arsson, fór niður í reykinn þar sem
aðrir skipverjar treystu sér ekki.
Eldurinn var síðan slökktur og skip-
ið hélt sína leið.
Eftir dvöl í Bandaríkjunum var
haldið til Haifa og var kassinn með
flyglinum tekinn upp á dekk. Píanó-
leikarinn og kona hans komu síðan
um borð í Haífa um þremur mánuð-
um eftir að búslóðin kom um borð.
Ekkert reyndist vera að flyglinum
sem var búið að djúpfrysta í 28 stiga
frosti í nokkra mánuði.
Laumufarþegi um borð
Kristján varð skipstjóri á Bidas árið
1968 og var siglt á milli Rotterdam,
Antwerpen og Kanaríeyja. Stundum
var farið til Dakar í Senegal.
„Stór, myndarlegur Nígeríubúi
bankaði upp á einn daginn í Dakar
og spurði hvort hann gæti fengið
djobb. Ég sagði nei. Við fórum frá
landi og næsta morgun kom stýri-
maðurinn og sagði að við værum
með farþega. Náð var í manninn og
ég spurði hvort hann hefði gleymt að
fara í land. „Nei,“ sagði hann, „ég hef
áður verið laumufarþegi.“ Ég sagði að
Hann var 17 ára þegar hann réð sig um borð í kola-
kynta skipið Costa Rica. Næstu áratugina sigldi
Kristján Hólm Óskarsson meðal annars á skipum
í eigu Íranskeisara og Gaddafis Líbíuleiðtoga.
hann fengi klefa og yrði að vinna og
ætti að haga sér eins og maður. Vél-
stjórinn, sem var þýskur, sagðist hins
vegar ekki vilja sjá manninn og vildi
að honum yrði stungið inn og benti
á að við vissum ekkert hvaða mað-
ur þetta væri; þetta gæti þess vegna
verið morðingi á flótta. Ég heyrði
síðan gauragang en þá var maður-
inn tekinn og settur inn í járnklefa
sem var notaður sem geymsla fyrir
kaðla og fleira. Síðan var logsuðu-
tæki notað til að festa dyrnar aft-
ur. Skipverjar voru svo hræddir við
manninn að þeir gáfu honum mat á
löngu priki í gegnum gluggann.
Ég fór með þennan náunga til
Antwerpen og var hann settur í
fangelsi, þar sem hann var í nokkra
daga, á meðan við vorum að losa og
lesta. Hann var brattur þegar komið
var með hann aftur, hann var settur
inn í klefann og skipverjar mötuðu
hann aftur með löngu priki.
Það var komið til Tenerífe og ég
tók eftir að fólk, sem var á bryggj-
unni, horfði mikið á Bidas. Þá hafði
maðurinn verið bundinn á hönd-
um og fótum uppi í mastri. Hann
var fokvondur og bablaði eitthvað.
Hann fór í land og þar sem ég vor-
kenndi honum gaf ég honum skóna
mína en hann hafði verið í göml-
um skóm og hafði verið skorið
framan af tánum. Þegar ég kvaddi
hann sagðist hann oft hafa ver-
ið laumufarþegi en aldrei hengdur
upp í mastur.“
Eins og New York á nóttunni
Íranskeisari keypti rúmlega 30
hraðskreið, vönduð flutningaskip
og var Kristján skipstjóri um borð í
Arya Far í eitt og hálft ár. Hergögn
voru flutt til Írans á þessum tíma –
skotvopn, skriðdrekar og flugvélar.
Niðri í lest á Arya Far var til dæm-
is í einni ferðinni 500 kíló af stórum
fallbyssuskotum og í næstu ferð var
farið með skriðdreka og skotfæri.
Kristján segir að á þessum tíma
hafi engir kranar verið á bryggjum
í Íran og til dæmis eitt járnbrautar-
spor frá Bandar- Shapour til Teher-
an. Hann bendir á að þar sem flutn-
ingakerfi í landinu hafi ekki verið
nógu gott og vörugeymslur vant-
að hafi ýmsu verið safnað saman
í hrúgu í sandinum fyrir ofan
bryggjurnar. Það kviknaði til dæm-
is í einni hrúgunni og í þrjá sólar-
hringa brunnu kæliskápar, útvarp-
stæki, læknatæki, bílar og dekk.
Í eitt skiptið lá skipið á legunni
fyrir utan Shatt al Arab í tæpa
þrjá mánuði. Í annað skipti var
það á legunni í Abadan og svo við
bryggju í Khorramshahr í um fjóra
mánuði. Eitt kvöldið fannst grill-
lykt leggja frá skipi sem lá líka við
bryggju; í ljós kom að skipverjar á
því skipi voru að gæða sér á hár-
lausum og blettóttum villihundum
sem söfnuðust saman á bryggj-
unni. Hrísgrjón voru höfð sem
meðlæti.
Trúarbragðastríð á bryggjunni
„Fleiri hundruð skip voru á legunni
úti í Persaflóa vegna þess að það
gátu bara nokkur skip legið við
bryggju í einu. Þetta leit út eins
og New York á nóttunni. Nóg var
af peningum út af olíunni en það
gleymdist að aðstæðurnar voru ekki
„up to date“. Það voru skip sem lágu
það lengi að þau bara sukku.“
Stríðið á milli Írans og Íraks byrj-
aði á þessum tíma og varð Kristján
vitni að hernaðarátökum.
„Kom í ljós að
kasóléttar konur
áttu það til að kaupa
ferð með skipinu til að
eiga börnin þar í staðinn
fyrir að eiga þau kannski í
bambuskofa á ströndinni.
Flutti hergögn Hergögn voru flutt til Írans á þeim tíma sem Kristján var skipstjóri fyrir keisarann – skotvopn, skriðdrekar og flugvélar.