Dagblaðið Vísir - DV - 10.08.2012, Page 37

16 ára þegar hug-
myndin kviknaði
Menning 37Helgarblað 10.–12. ágúst 2012
Uppáhaldskvikmyndin?
n Hálfnuð með aðra mynd n Gaman að vinna með unnustanum
eftir vinnu þannig að það var
ómetanlegt að fá skilning og
stuðning heima fyrir. Það var
líka skemmtilegt að við skyld-
um gera svona verkefni saman
þar sem hann gat nýtt sína
þekkingu og ég mína.“
Ragnhildur og Hauk-
ur lögðu ýmislegt á sig til
að kynna sér viðfangsefni
myndarinnar en þau fóru
meðal annars til Taílands þar
sem kynleiðréttinga aðgerðir
eru hvað algengastar. „Þar
ræddum við við marga sem
hafa farið í gegnum kynleið-
réttingu. Við skoðuðum ferlið
úti og ferlið hér heima. Það var
mjög gaman að sjá muninn á
því og maður fékk ennþá betri
innsýn í þennan hugarheim
og hugarheim þessa fólks.“
Skipt um kyn í neyð
Ragnhildur segir fólk á þess-
um slóðum stundum fara í
þessar aðgerðir vegna annars
en kynátunarvanda.
„Því miður kemur fyrir að
fólk í Asíu fari í kynleiðréttingu
vegna rangra forsenda, það
er þó mikill minnihluti. Við
hittum nokkra einstaklinga
sem breyttu kyni sínu vegna
neyðar, atvinnumöguleikarnir
voru meiri ef þeir breyttu kyni
sínu. Hér heima og á Norður-
löndunum er þetta þó auð-
vitað alls ekki þannig. Þeir
einstaklingar sem ég hef rætt
við hér heima hafa fundið fyr-
ir djúpstæðri tilfinningu frá
æsku og farið í gegnum langt
og strangt ferli áður en kyn-
leiðréttingaferlið hefst.“
Kveið frumsýningu
Ragnhildur var kvíðin fyrir
frumsýninguna að eigin sögn
en hún var í Bíó Para-
dís á þriðjudagskvöld.
„Frumsýningin gekk
bara framar mínum
björtustu vonum. Ég
verð að viðurkenna
að ég var mjög kvíð-
in og við það að missa
andann þegar ég sett-
ist þarna í sætið ásamt
unnusta mínum.
En svo fór myndin
að rúlla og þegar ég
heyrði viðbrögð fólks í
salnum fór allur kvíði.
En það var samt eigin-
lega tvöfaldur kvíði því
að Hrafnhildur hafði
aldrei séð myndina
áður. Þannig að ég vissi
ekki hvernig hún myndi
taka henni. En þegar
ég heyrði að hún var glöð og
sátt var ég hæstánægð sjálf
þannig að þetta var bara mjög
skemmtilegt kvöld.“
Ragnhildur vonast til þess
að myndin nái til sem flestra
en vill þó ekki vera með nein-
ar yfirlýsingar varðandi kvik-
myndahátíðir eða dreifingu
erlendis. „Auðvitað von-
ast maður alltaf til þess að
myndin nái til sem flestra og
ég tel að hún eigi erindi við
mjög margra. En núna er bara
næsta verkefni á dagskrá að
koma henni í dreifingu og
vinna í kringum það að kynna
myndina. Fyrsta markmið
mitt er að fá Íslendinga í Bíó
Paradís.“
Ísþjóðin aftur á dagskrá
Ragnhildur er kominn út til
Lundúna þegar blaðið kem-
ur út en þangað er hún farin
til þess að fylgja eftir mara-
þonhlauparanum Kára Steini
Karlssyni. „Ég er að taka upp
fyrir næstu þáttaröð af Ísþjóð-
inni og hef verið að fylgja hon-
um eftir í undirbúningnum
fyrir leikana,“ en fyrir þá sem
ekki þekkja til þáttanna þá
fjalla þeir um ungt afreksfólk á
hinum ýmsu sviðum og nutu
mikilla vinsælda síðasta vetur.
Ragnhildur segir óljóst
hvaða öðrum verkefnum hún
muni sinna hjá RÚV í vetur
en hún hefur tekið að sér fjöl-
breytt verkefni í gegnum tíð-
ina. „Ég er einmitt á leiðinni
á fund á næstunni með Sig-
rúnu dagskrárstjóra þar sem
við munum ræða veturinn,“
segir Ragnhildur að lokum en
fólk getur séð myndina henn-
ar, Hrafnhildi, í Bíó Paradís á
Hverfisgötu. n
„Eins og bland í poka. Nema
bara bestu molarnir.“
Hljómskálinn
Ýmsir flytjendur
„Fyndin og hjart-
næm mynd“
Intouchables
Olivier Nakache,
Eric Toledano
„Það er Leon. Gott handrit, vel leikin,
vel skotin og topp tónlist.“
Jón Þór Sigurðsson trommari
M
ér finnst ég eiga
smá í Hrafnhildi
eftir að hafa horft
á myndina og
fylgst með henn-
ar ferli til leiðréttingar. Mér
þykir vænt um hana. Ég hló,
grét og hugsaði yfir myndinni
sem er persónuleg og laus
við hallærislegt tilfinninga-
klám. Fyrirfram hafði ég búið
sjálfan mig undir hægt tár-
vott viðtal með hægu „zoom
-i“ að andliti Hrafnhildar.
Tárdropi og dynjandi tónlist
svona til að keyra upp stemn-
inguna og kreista út alla þá
mannlegu þjáningu sem
mögulegt og ómögulegt væri
að ná fram.
Heimildamyndin Hrafn-
hildur dettur aldrei í þann gír
og er fyrir vikið ekki tilgerðar-
leg heldur einlæg.
Myndin fylgist með kyn-
leiðréttingaferli Hrafnhild-
ar og aðdragandanum að
aðgerðinni. Rætt er við nán-
ustu aðstandendur hennar
og vini sem og geð- og lýta-
lækna. Myndin er fræðandi
og að mestu laus við hallæris-
legar klisjur. Því miður vill
oft verða í heimildamyndum
um hinsegin fólk að einstakl-
ingarnir birtast þar nánast
sem viðundur. Þótt ætlun-
in sé að segja sögu þeirra er
auðvelt að gleyma sér í um-
fjöllun um fordóma sam-
félagsins og sýn nástaddra.
Heimildamyndin Hrafnhildur
kemst hjá þessu og fjallar um
átök og líf Hrafnhildar sjálfrar
og á hennar forsendum.
Auðvitað er rætt við ætt-
ingja og vini en samhengið er
alltaf Hrafnhildur sjálf. Hvað
hún vill og hvers hún væntir
í lífinu. Það er ef til vill merki
um hversu hratt hlutirnir
breytast til hins betra að að-
standendur hennar eru til
stuðnings við sögu hennar.
Þau deila með áhorfandan-
um innsæi í ferlið, tilkom-
ið vegna nálægðarinnar en
hlutverk þeirra er ekki að
veita tilfinningum Hrafnhild-
ar lögmæti. Líkt og feðra-
veldið – ómeðvitað samfé-
lagsvald virðist heltekið að
því að flokka og samþykkja
rétta hegðun kvenna er gagn-
kynhneigða regluverkið oftar
en ekki á svipuðum buxun-
um. Það er því ekki erfitt fyrir
kvikmyndagerðarmenn að
falla í slíka gryfju og það þrátt
fyrir góðan vilja.
Sjálfur hef ég séð allt of
mikið af hinsegin myndum
þar sem gagnkynhneigðir
vinir aðalpersónunnar hafa
að því er virðist aðeins þann
tilgang að virka líkt og ein-
hverskonar velþóknunar-
stimpill á kynvitundina.
Í stað eintómrar vel-
þóknunar og sífelldra yfirlýs-
inga um að fyrir utan „þetta“
sé Hrafnhildur eins og all-
ir aðrir – eins og við hin –
dýpka samtölin við aðstand-
endur hennar skilninginn og
væntumþykju áhorfandans
á Hrafnhildi. Til að mynda
vakti það mig til umhugsun-
ar hversu ólíkt tungutak kyn-
slóðanna í kringum Hrafn-
hildi er. Ég varð þess áskynja
að hún nyti stuðnings flestra
í kringum hana en hjá því
var ekki komist að taka eftir
mismunandi orðræðu kyn-
slóðanna. Móðir Hrafnhildar
talaði til að mynda endur-
tekið um að Hrafnhildur
væri að hálfu karl og að hálfu
kona. Rökrétt lýsing en örlítið
smituð af tvíhyggju. Smit-
uð af mælikvörðum okk-
ar sem þekkjum einfaldlega
ekki á eigin skinni það ferli
sem Hrafnhildur og annað
transfólk fikrar sig í gegnum.
Ég segi fikra því ferlið er allt
annað en einfalt og miklu
meira en aðgerð eða undir-
búningurinn fyrir hana.
Löngu áður en aðgerð
er álitinn möguleiki hefur
transfólk borið eigin tilfinn-
ingar í brjósti. Með þessu á
ég ekki við að móðir Hrafn-
hildar sé fordómafull. Þvert á
móti á ég aðeins við að orð-
ræða okkar og tungutak mót-
ast af uppruna okkar og aldri.
Hvernig við tölum er ekki
eini mælikvarðinn á gjörðir
okkar. Orð eru eitt og gjörðir
eru annað.
Annað dæmi er amma
Hrafnhildar sem talar alltaf
um Halldór þegar rætt er um
barnæsku Hrafnhildar. Aug-
ljóst er að slíkt er ekki gert í
illkvittni. Amman virðist hlý
og stuðningsrík. Laus við
kreddur og klisjur um að þetta
hafi auðvitað allt verið fyrir-
sjáanlegt vegna dúkku stands
Hrafnhildar sem barns.
Rökræðan um hvort rétt-
ara sé að tala um Halldór
eða Hrafnhildi þegar barn-
æskan er rædd birtist svo í
viðtölum við unga frænku
Hrafnhildar sem segist ekki
vilja kalla hana annað en
Hrafnhildi. Hún viti nefni-
lega að í huga frænku sinnar
sé hún og verði alltaf stelpa.
Litla frænka Hrafnhildar er
augljóslega besti „aukaleik-
ari“ myndarinnar. Hún lýsir
hvernig barátta Hrafnhildar
hafi haft jákvæð áhrif á hana
og kennt henni svo margt.
Innsæi stúlkunnar er slíkt
að ótrúlegt er að hugsa til
þess að hún sé aðeins 11 ára
gömul.
„Þau kalla hann aldrei
annað en Halldór,“ segir við-
mælandi í myndinni sem
ekki sýnir Hrafnhildi sama
stuðning og móðurfjöl-
skyldan. Talandi um klisj-
ur þá verður að segjast að
þótt kvikmyndagerðarfólk-
ið hafi augljóslega forðast
klisjukennda og fordóma-
fulla framsetningu er ljóst
að fyrrgreindur viðmælandi
fór aðrar leiðir. Það var væg-
ast sagt afhjúpandi að heyra
meðvirknina með fordóm-
um þeirra sem telja skil-
greiningavaldið sitt. Fólk sem
hefur af sjálfsdáðum og al-
gjöru virðingarleysi ákveðið
að ávarpa Hrafnhildi með
kenninafni sem hún hefur
ekki aðeins hafnað heldur
lagt mikið á sig til að losna
við. Öllum var okkur kennt
að uppnefna ekki í skóla. Að
hlusta á viðmælendur lýsa
yfir að hópur fólks uppnefni
og niðurlægi aðila í skjóli
eigin kergju er óþægilegt en
afhjúpandi. Sami aðili tekur
sig næst til við að ráðleggja
transfólki í baráttunni. Það
svíður, málflutningur er á
pari við tal um stutt pils og
druslugang fórnarlamba kyn-
ferðisofbeldis.
Hrafnhildur er persónu-
leg saga konu. Hún er ekki
tæmandi um málefni trans-
fólks né án galla en myndin
er unnin af alúð. Í viðtali við
Hrafnildi á DV.is segist hún
kvíða því að sjá myndina í
tilboðskörfunni. Ég held að
hún hafi engu að kvíða.
Hló, grét og hugsaði
Atli Þór Fanndal
atli@dv.is
Heimildamynd
Hrafnhildur
Leikstjóri: Ragnhildur Steinunn
Jónsdóttir
60 mínútur
Enginn ósnortinn
Áhorfandinn kemst ekki hjá að
láta sér þykja vænt um Hrafn-
hildi eftir því sem á myndina
líður. mynd ELEna SigtryggSSon