Dagblaðið Vísir - DV - 17.08.2012, Blaðsíða 27

Viðtal 27Helgarblað 17.–19. ágúst 2012
Lærði að lifa með dauðanum
hagslífið en enn sé langt í land hvað
umræðuna varðar. „Umræðan fór í
neikvæðan og niðurrífandi spíral.
Fólk talar oft af alveg ofsalega mik-
illi óbilgirni og ósanngirni. Það tek-
ur sinn toll, ég missi orku og verð
döpur og leið. Af því að ég er að gera
mitt besta og held að flestir séu að
gera það. Það er allt í lagi að vera
ósammála en það er vont þegar fólk
heldur því fram að við séum pakk,
alveg sama hvað við gerum.“
Vont að vera hataður
Eitt af því sem Svandís var hvað
harkalegast gagnrýnd fyrir var sú
ákvörðun að gefa því meiri tíma
þegar var verið að skoða hvort Suð-
vesturlínur ættu að fara í sameig-
inlegt umhverfismat með öðrum
framkvæmdum á svæðinu. Þetta
var árið 2009 og Svandís var nýsest í
ráðherrastólinn. Þessi ákvörðun var
eiginlega sú fyrsta sem hún tók inn
í þetta pólitíska landslag. Og við-
brögðin stóðu ekki á sér. „Í sex eða
átta vikur voru birtar auglýsingar
í auglýsingatíma Ríkisútvarpsins
sem var beint að mér persónulega.
Þessar auglýsingar voru fjármagn-
aðar af atvinnurekendum og tónn-
inn hjá Samtökum atvinnulífsins
og Samtökum iðnaðarins var á þá
vegu að ég bæri ábyrgð á atvinnu-
leysi á Suðurnesjum, að ég væri á
móti atvinnu, hagvexti og eiginlega
bara fólki. Mér fannst merkilegt að
sjá hvað það var gengið langt á veg-
um þessara samtaka. Eitt er það
þegar fólk segir eitthvað í bræði á
blogginu en mér stóð ekki á sama
þegar ég fékk svona samtök upp á
móti mér og af þessu afli.“ Það er þó
ekki að sjá að hún taki þetta mjög
nærri sér í dag, þótt þetta hafi ver-
ið erfitt á sínum tíma. Á meðan hún
segir frá þessu færist hún öll í auk-
ana, það er pönk í þessari konu og
hún bugast ekki svo auðveldlega.
„Ég fann það líka að svona brjálæð-
isleg viðbrögð fæ ég ekki nema ég sé
að færa víglínu og trufla vald sem
hefur fram til þessa verið óumdeilt.“
Í fyllstu einlægni viðurkennir
hún líka að það sé „ofsalega vont að
vera hataður. Það er ekki góð tilfinn-
ing. Ég verð samt bara að láta mig
hafa það að stundum líður mér ekki
vel yfir því að vera í þessari stöðu og
verða fyrir árásum. Stundum langar
mig ekki til þess að tala við neinn,
þarf bara að loka mig af með tón-
listina.“ Það er þá Bach eða einhver
af hans samtímamönnum sem er
settur á fóninn. „Það minnir mig á
að tíminn er afstæður. Mér finnst
líka gott að hugsa um heiminn sem
sandkorn í risastórum þvottabala
því um leið og ég hugsa um mig sem
stressaða konu á þessu sandkorni
setur það málin í annað samhengi.“
Skammast sín stundum
Svandís á að baki óvenjulegan fer-
il. Hún hóf stjórnmálaferilinn 42
ára gömul í borgarstjórn Reykja-
víkur. Þaðan fór hún inn á þing og
var samdægurs gerð að ráðherra.
Þannig að hún hefur enga þin-
greynslu. „Mín staða er svolítið
sérkennileg að þessu leyti. Sem
ráðherra tek ég ekki þátt í nefndar-
störfum en er bara í mínu ráðu-
neyti. Þannig að ég þekki fólk úr
öðrum flokkum á þinginu ekki svo
vel.
Í borginni vann ég samt með
fólki úr öllum flokkum. Pólitíkus-
ar skiptast í tvo hópa, þá sem eru
menn orða sinna og hina sem eru
það ekki. Sumir eru meira fyrir upp-
hrópanir og tala bara fyrir fyrirsagn-
irnar en ekki innihaldið. Það á við
fólk úr öllum flokkum og snýst ekki
um pólitískar skoðanir eða sann-
færingu. En ég er ekki viss um að
sú aðferð skili okkur neinu. Þessi
hugmyndafræði, að það sé sniðugt
að hafa hátt og láta í sér heyra, hef-
ur orðið ofan á á þessu kjörtímabili
og þegar allir eru að æpa er hræði-
legt að vera þátttakandi í þessu.
Það er hræðilegt að hugsa til þess
að við sitjum á þingi vegna þess að
almenningur valdi okkur sem sitt
besta fólk til þess að fást við erfið
mál og svo er fólk á svo lágu plani
að ég skammast mín.“
Getur verið mannafæla
Á meðan við tölum saman hafa eldri
borgarar streymt inn á hótelið þar
sem þeir snæða hádegisverð. Nú
gengur ein úr hópnum að Svandísi,
hallar sér upp að henni og heils-
ar. Sú gamla er frænka úr Hólmavík
sem Svandís hefur ekki séð í þrjátíu
ár. Hún er hér með hópi eldri borg-
ara frá Strandasýslu. Svandís lof-
ar að koma bráðum í heimsókn og
frænkan kveður með þeim orðum
að hún verði þá að drífa sig, hún sé
nú einu sinni orðin áttræð og gæti
hrokkið upp af á hverri stundu,
„… einn daginn verður þetta allt
búið,“ segir hún og sest aftur við
súpuskálina.
Á meðan frænkurnar skiptust á
kveðjum veiti ég því athygli að sím-
inn, sem hefur ekki stoppað frá því
að við settumst niður, hringir enn á
ný. Fréttastofa RÚV er að reyna að
ná tali af Svandísi. En hún er upp-
tekin við annað, nú vill einn úr
kennarahópnum eiga við hana orð.
Það er daglegt brauð að fólk gefi sig
á tal við hana, allir vilja þekkja ráð-
herrann eða segja honum til verka.
Hún kippir sér ekki upp við það,
ekki einu sinni núna þegar hún er
í sumarfríi hér í Breiðafirðinum.
Stundum væri hún samt alveg til
í að fá bara að vera í friði. „Stund-
um er ég næstum því mannafæla og
alls ekki til í fólk. Þá bý ég til varn-
ir og hleypi fólki ekki inn fyrir þær.
Þannig get ég verið innan um fólk
því sem ráðherra get ég ekki val-
ið að vera ekki innan um fólk. Aðra
daga vil ég bara hafa nógu marga í
kringum mig og nógu mikið stuð.“
Hugsjónirnar nálægt hjartanu
Hún segir líka frá því í fyllstu alvöru
að henni líði stundum eins og hún
sé að klæða sig í búning fyrir starfið.
Það tók hana tíma að venjast öllum
þessum hefðum og reglum. „Form-
legheitin eru svolítið skrýtin. Þetta
er eins og að setja á sig hárkollu og
fara í skikkju. Þessi formsatriði eru
samt ákveðin öryggistæki, kerfi til
að tryggja að við förum vel með
vald. Ef þetta væri allt óformlegt og
við gætum bara gert það sem okk-
ur sýnist þá væri það hættulegt fyr-
ir lýðræðið.
Pólitík getur nefnilega líka snúist
um hagsmuni. Kannski er ein-
földun að segja það en stundum
hugsa ég að vinstrimenn sameinist
frekar um hugsjónir en hægrimenn
um hagsmuni. Þess vegna standi
þeir betur saman.
Af því að hugsjónirnar eru svo
nálægt hjarta manns á fólk erf-
iðara með að semja um þær. Við
sjáum það að það hefur verið mikil
áskorun fyrir þessa ríkisstjórn, sér-
staklega okkur sem erum í Vinstri-
grænum, að gera málamiðlan-
ir. Sumum finnst það erfiðara en
þeir ráða við. Engu að síður hefur
þessi ríkisstjórn lifað af fleiri dýf-
ur en nokkurn óraði fyrir og þétt-
ist bara eftir því sem tíminn líður.
Ég held að það hafi komið öllum á
óvart, og okkur sjálfum líka, hvað
þessi ríkisstjórn er seig. Enda eru
rætur beggja flokkanna sameigin-
legar og snúast um félagslegt rétt-
læti. Það er líka mikilvægt að muna
að pólitík snýst um grundvallarat-
riðin og stóru línurnar en ekki eins-
taka ákvarðanir.“
Vill skoða aðildarviðræðurnar
Talandi um ríkisstjórnarsamstarf-
ið. Nokkurt uppnám varð í vikunni
vegna umræðu um það hvort slíta
ætti aðildarviðræðum við Evrópu-
sambandið eða ekki. Össur Skarp-
héðinsson utanríkisráðherra sagði
í kjölfarið að slíkur gjörningur hefði
afleiðingar fyrir ríkisstjórnarsam-
starfið. Svandís segir að það hafi
komið á óvart. „Mér fannst það
með ólíkindum hvað viðbrögðin
voru harkaleg. Ég held að það sé
óumflýjanlegt að skoða málið út frá
þeirri stöðu sem er uppi núna, bæði
hér á landi og eins í álfunni þar sem
mikill óróleiki ríkir. Við vitum ekki
hvernig málin munu þróast í suður-
hluta Evrópu eða hvernig fer fyrir
evrunni.
Ég er enn þeirrar skoðunar að
þjóðin eigi að fá að taka afstöðu
í þessu máli. Við sjáum það hins
vegar að umsóknarferlið gengur
hægar en við gerðum ráð fyrir og
enn á eftir að opna mikilvæga kafla
eins og sjávarútvegsmálin.
Nú erum við að fara inn í kosn-
ingavetur. Þinginu lýkur í febrúar
eða mars og síðan verða kosningar í
apríl. Er ekki í lagi að staldra aðeins
við og ræða það hvort við eigum að
halda okkar striki eða breyta taktin-
um? Hvað gerist ef fólk kýs til þings
og þessi mál eru ófrágengin, viljum
við hafa það þannig? Ég tel að þá
verði hætt við því að kosningarn-
ar muni snúast alfarið um ESB en
ekki árangur ríkisstjórnarinnar. Mér
finnst að það eigi að halda alþing-
iskosningunum í skjóli frá þessari
umræðu.
Þar með er ég ekki að segja að við
eigum að slíta aðildarviðræðum, ég
er ekki að setja fram efnislega af-
stöðu heldur að varpa fram spurn-
ingum,“ segi Svandís og bætir því
við að umræðan um Evrópusam-
bandið sé allt of einhæf.
Ekki leyst með ESB
Henni er mikið niðri fyrir þegar hún
ræðir þessi mál. Nú þarf að skoða
stöðu Íslands á alþjóðavettvangi,
segir hún. „Hvar viljum við vera eft-
ir tíu ár eða fimmtíu ár og hvar verð-
ur Evrópusambandið þá? Heimur-
inn er stærri en Evrópusambandið
og breytingar eiga sér stað víða. Við
sjáum bara þessar fylkingar sem
eru að myndast í arabalöndunum
og hvernig skuldastaða Bandaríkja-
manna er. Síðan er áhugavert að
skoða hvað Kína er að gera, Indland
og Brasilía. Þessi ört vaxandi hag-
kerfi hafa þegar breytt valdahlut-
föllum á alþjóðasviðinu. Krafan um
jafnrétti á milli ríkja á norðurhveli
jarðar og suðurhveli hefur sjaldan
verið jafn hávær.
Umhverfismálin verða eitt
stærsta verkefni vestrænna þjóða
og þar erum við að ganga á rétt þró-
unarríkja. Ef allir lifðu eins og Ís-
lendingar þyrfti mannkynið 21 jörð
til afnota. Við verðum líka að taka
þessa umræðu og þetta verður ekki
leyst með Evrópusambandinu. Við
verðum að ræða utanríkismál í
víðara samhengi.“
Óttast ekki kosningar
Kosningar nálgast og samkvæmt
skoðanakönnunum er ansi lík-
legt að aðrir taki við keflinu í vor.
Það er óþægileg tilhugsun, eigin-
lega „rosaleg“, eins og hún orðar
það sjálf. „Ef ég þarf einhvern tím-
ann á æðruleysi að halda þá verður
það þá, þegar ég er búin að leggja líf
mitt og sál í einhver verkefni og þarf
kannski að sjá á eftir þeim verða að
engu.
Það krefst líka æðruleysis að geta
aldrei verið í þeirri stöðu að ljúka
öllum mínum verkefnum. Stundum
vildi ég óska þess að ég gæti feng-
ið framlengingu á kjörtímabilinu
„Þegar það er mikið
drama í pólitíkinni
finnst mér stundum eins
og það sé það eina sem
skiptir máli. Þá er gott að
tala við einhvern sem er á
leið á lúðrasveitaræfingu.
m
y
n
d
E
y
þ
Ó
r
á
r
n
a
S
o
n