Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.01.1906, Page 23

17
Kaupstaðirnir liinir stærri að minnsta kosti eru markaður fyrir afurðir land-
búnaðarins, og þeir halda landvörunni í hærra verði, en liún væri annars i. í
stærri kaupstöðunum fær sveitahóndinn útlenda vöru með lægra verði, en í smáum
verzlunarstöðum, þar sem lítið er kevpt og selt, en litla verzlunin verður að fæða
og' klæða heimili verzlunarmannsins eins fyrir því. Reyndar vinna strandferðirnar
mjög að því, að jafna út verðlagið í kringum allt landið.
II. Giptingar.
Þetta atriði var tekið rækilega fyrir í Landshagsskýrslunum 1903 I. hls. 113
og síðar, og verður því að vísa þangað með alla nánari útreikninga á þeim skýrsl-
um, sem þar að lúta. A landinu giptusl árlega :
1891—1900 meðallal ... 519 hrúðhjón. Ein hrúðhjón á hverja 141 manns
1901 498 — — _ . _ 158 _
1902 ................. 492 — — _ . _ 161 —
1903 485 — — _ . _ 164 —
1904 ................. 479 — — — . _ 167 —
Tölu brúðhjóna fækkar á liverju ári eptir aldamótin, og alltaf giplast færri og færri
á hvert þúsund landsmanna. Ástandið er óalegt í þessa stefnu, því eptir fólkstalinu
1901 var færra fólk gipt á landinu* en gjörist víðast annarsstaðar. Það getur kom-
ið af vaxandi fyrirhyggju, þegar giptingum fækkar, en aðallega stafar það af van-
trausti á atvinnuvegunum. Til sveita þarf húskapurinn margar höndur, og þar verða
öll hjú eða llest að vera ógipt. Hjer eru engir húsmenn í sveitunum eða gipt fólk,
sem hafa að eins nokkrar dagsláttur að yrkja, og lifa svo jafnframt á því, að vinna
hjá bændum þeim stundum, sem afgangs eru frá því, að rækta kotið. Stefnan í
húskapnum liefur síðustu 50 ár fremur verið að stækka jarðirnar, og draga hjá-
leigurnar undir höfuðbólin, en að skipta jörðunum ísundur. Nú hefur iolkið streymt
til káupstaðanna, og margt af því fólki, sein þar hefur sezt að er sjálfsagt ekki
húið að fá þar svo áhyggilega atvinnu, að það geti gipst með hana fyrir undirstöðu
undir heimili. Þegar fólkið er á ferð og flugi um landið til að leita sjer atvinnu,
þá getur það ekki gipt sig á meðan. Steinn, sem opt er flultur verður ekki mosa-
vaxinn. Samhúð ógipts íolks dregur einnig úr giptingunum.
Hjer á landi giptust á liver 10,000 manns:
1891 — 1900
1901—1902
1904 ... .
Þar
70 hrúðhjón
63 —
60 —
í Danmörku giplust á 10,000
1890—94 ............. 137 hrúðhjón
1895—1900 ......... 148 —
giptast minnst helmingi fleiri tiltölulega:
Giptingaraldur: K a r 1 a: Kvenna:
1891—’OO 1901 1902 1903 1904 1891—’OO 1901 1902 1903 1904
Innan 20 ára 39.1 35 32 35 37
Milli 20—25 ára 107.2 116 128 96 87 164.6 187 183 170 144
— 25—30 — 191.8 182 186 189 207 156.0 155 151 149 174
— 30—35 — 116.0 108 89 99 104 87.0 66 63 65 67
— 35—40 — 51.8 52 47 52 49 42.8 29 34 39 33
— 40—45 — 26.2 18 24 18 13 19.8 15 19 19 15
— 45—50 — 12.8 12 11 18 10 7.6 8 6 5 8
— 50—55 — 5.6 6 7 7 6 1.8 3 2 1 ...
— 55—60 — 4.1 2 * . . 2 2 0.5 1 1 ...
— 60—65 — 2.8 . . . 1 ... 0.3 ... 1 1 1
— 65—70 — 0.8 2 . . . 2 1 ... . . .
Yfir 70 ára 0.4 ... 1 ... ...
Samtals 519.5 498 492 485 479 519.5 498 492 485 479
3