Lögmannablaðið - 01.03.1998, Blaðsíða 7

fyrir, falli undir þagnarskyldu þá,
sem á lögmanninum hvílir. Öðru
vísi geti skjólstæðingurinn ekki
treyst lögmanninum, sem aftur
kunni að leiða til þess að skjól-
stæðingurinn fer ekki að þeim ráð-
um, sem honum eru veitt, þegar
mest á reynir. Skjólstæðingurinn
verði að geta ráðfært sig við lög-
manninn í trúnaði t.d. um það
hvort tilteknar athafnir skjólstæð-
ingsins (eða athafnaleysi) séu lög-
legar eða ekki. Slík trúnaðarsamtöl
komi á hverjum degi í veg fyrir af-
brot, sem ella kynnu að hafa verið
framin þar sem skjólstæðingur færi
ekki að ráðum lögmanns síns
vegna þess að hann treysti ekki
lögmanninum.
Það er því talið afar mikilvægt að
slá skjaldborg um þagnarskyldu
lögmanna, ekki aðeins um það
trúnaðarsamband sem þarf að vera
milli sakborninga og lögmanna í
störfum þeirra að sakamálum,
heldur einnig að því er varðar öll
önnur lögmannsstörf, innan réttar
sem utan.
Í yfirlýsingu CCBE kemur fram
að þagnarskylda lögmanna hafði
um langan aldur almenna, víðtæka
þýðingu. Í raun hafði lögmaður
einungis átt um það við samvisku
sína hvort og þá í hvaða tilfellum
hann braut gegn þessari grundvall-
arskyldu. Almenna reglan hafði
verið sú að þagnarskyldan var ekki
brotin nema í þeim tilgangi einum
að forða því að lífi manneskju yrði
stefnt í hættu. Undanfarin ár hafi
hins vegar í löggjöf í Evrópuríkjum
verið gengið sífellt lengra í því að
þrengja að þagnarskyldunni, ætíð
með þeirri réttlætingu að verið
væri að berjast gegn glæpum eins
og kynferðisbrotum, skattsvikum
og peningaþvætti. Að mati CCBE
er ástæða til að hafa verulegar
áhyggjur af þessari tilhneigingu
eða þróun í löggjafarstarfinu, þó
ekki sé ætlunin að draga úr nauð-
syn baráttunnar gegn glæpum. Í
því sambandi er tekið fram, að í
sjálfu sér sé ekkert við rannsókn
sakamáls að athuga, þar sem grun-
ur leikur á refsiverðri háttsemi lög-
manns, svo fremi sem löggjöfin sé
ekki þannig úr garði gerð að hún
mæli almenna, lögfræðilega ráð-
gjöf, sem refsiverða.
CCBE bendir á að lögmenn séu
settir undir mjög strangar siðaregl-
ur stéttarinnar og eftirlit með að
þeim reglum sé hlítt. Í löggjafar-
starfinu virðist hins vegar skorta
nægan skilning á því hverjar afleið-
ingarnar geta orðið ef þagnar-
skylda lögmanna er ekki virt.
CCBE bendir ennfremur á þau
ákvæði í siðareglum lögmannafé-
laga sem skylda lögmenn að fara
að lögum í störfum sínum (sbr.
ákvæði 1. gr. siðareglna L.M.F.Í.:
Lögmanni ber að efla rétt og
hrinda órétti. Skal lögmaður svo
til allra mála leggja, sem hann
veit sannast eftir lögum og sinni
samvisku.). Samkvæmt slíku
ákvæði væri lögmanni rétt og skylt
að segja sig frá verki ef hann fengi
rökstuddan grun um að í verkefn-
inu fælist með einhverjum hætti
peningaþvætti eða önnur ólögmæt
starfsemi. Í þessu sambandi verði
þó að greina skýrt á milli þess,
þegar lögmanni ber að segja sig frá
verki skv. ofansögðu, og þess,
þegar lögmaður sinnir réttargæslu
fyrir sakborning, sem grunaður er
um peningaþvætti. Í síðarnefnda
tilvikinu ber lögmanninum að gæta
réttra, lagalegra hagsmuna sak-
borningsins, en gæta jafnframt að
þeim siðareglum, sem um störf
hans gilda.
Í yfirlýsingu CCBE er einnig fjall-
að um nauðsyn þess að gögn í fór-
um lögmanna njóti einhverrar lág-
marksverndar gagnvart aðgerðum
rannsóknaraðila. Þannig ætti ekki
að vera hægt að krefjast afhending-
ar á gögnum eða upplýsingum,
sem lögmenn hafa í sínu fórum og
varða umbjóðendur þeirra, nema
með því að tilgreina mjög ná-
kvæmlega hvaða gögn eða upplýs-
ingar það eru, sem rannsóknaraðil-
arnir sækjast eftir. Komið sé í veg
fyrir að rannsóknaraðilar afli upp-
lýsinga með óljósum eða óná-
kvæmum fyrirspurnum.
Umræðan um og aðgerðir gegn
peningaþvætti undanfarin ár hafa
leitt til þess að við endurskoðun
siðareglna CCBE, sem nú fer fram,
hefur komið tillaga að nýrri reglu,
þar sem lögmanni væri gert skylt
að ganga úr skugga um hver um-
bjóðandi hans er eða milligöngu-
maður umbjóðandans og lög-
mannsins. Jafnframt bæri lögmann-
inum að segja sig frá verki ef hann
fengi rökstuddan grun um að í
verkinu fælist með einhverjum
hætti peningaþvætti og umbjóð-
andi hans væri ekki reiðubúinn að
hverfa frá gerningnum. Mun CCBE
vinna að því að aðildarfélög sín
taki upp sambærilegt ákvæði í
siðareglum sínum, ef slík ákvæði
er ekki þegar að finna þar.
Niðurlag
Sem fyrr segir er stefnt að því að
breyta lögum nr. 80/1993, um að-
gerðir gegn peningaþvætti, á því
þingi, sem nú situr. L.M.F.Í. hefur
fengið tækifæri til að ræða við
vinnuhóp þann, sem semur frum-
varpsdrögin. Hefur af hálfu félags-
ins m.a. verið lögð áhersla á að
erfitt sé að greina í sundur einstaka
þætti í þjónustu lögmanna við við-
skiptavini þeirra. Eitt verkefni geti
greinst í tvo eða fleiri samtengda
þætti. Tvö eða fleiri verkefni geti
tengst innbyrðis. Eðli þjónustunnar
gæti, ef frumvarpið verður að lög-
um, leitt til þess að lögmaður yrði
bundinn trúnaðarskyldu gagnvart
viðskiptamanni sínum einn daginn
en næsta dag bæri honum að til-
kynna lögregluyfirvöldum um at-
ferli þessa sama viðskiptamanns,
þar sem nýr flötur kom upp í verk-
efninu. Mun af hálfu L.M.F.Í. áfram
verða reynt að hafa áhrif á gerð
frumvarpsins, þannig að staða og
hlutverk lögmanna sem réttar-
gæslumanna sakborninga gagnvart
ríkisvaldinu breytist ekki.
MM
7Lögmannablaðið
... að ekki megi líta á
þagnarskyldu lögmanna
sem forréttindi þeirra og
skjólstæðinga þeirra.