Lögmannablaðið - 01.09.2004, Blaðsíða 17

17
innar, aðgangur varnarinnar að gögnum sóknar-
innar, aðgangur varnarinnar að rannsóknum sókn-
arinnar, tilhneiging sóknarinnar til að drekkja
vörninni í gögnum, aðgangur varnarinnar að sak-
borningum og svo mætti lengi telja. Einnig má
nefna að stærð þessara mála er þvílík að gera má
ráð fyrir að þegar mál fer í gang fyrir ICC þá þurfi
mörg hundruð lögmenn sem verjendur vegna eðli
þessara mála þar sem þau gerast í stórum samfé-
lögum og gríðarlega margir sem koma að málum.
Einnig vegna þeirra reglna sem gilda um að vitni
og fórnarlömb fái lögmannsaðstoð. Gert er ráð
fyrir að hver sakborningur hafi lið af lögmönnum
L Ö G M A N N A B L A Ð I Ð
Það sem er mjög áhugavert
við námskeiðið er áherslan á
sjónarhorn verjanda í svo
alvarlegum málum sem
alþjóðlegir glæpadómstólar
taka á og ICC er ætlað á
taka á í framtíðinni.
Alþjóðlegur refsiréttur
Grundvallaratriði í refsirétti er að glæpurinn
verður að vera refsiverður þegar hann er framinn
(legality), lögin verða að vera skýr og ákveðin og
á þetta að sjálfsögðu við bæði í alþjóðlegu og inn-
lendu umhverfi. Þessir alvarlegu glæpir hafa alltaf
verið til en nú í seinni tíð hafa þeir verið lögfestir
af fjölda ríkja sem refsiverðir verknaðir til að
alþjóðasamfélagið geti brugðist við þeim þar sem
oftast eru þeir framdir í innan ríkja sem ekki hafa
áhuga né getu til að refsa þeim seku.
Réttarheimildirnar í alþjóðlegum refsirétti eru
mjög óljósar og er blandað saman öllum laga-
kerfum sem þekkjast í heiminum. Þetta er allt
mjög pólitískt líka þar sem lögmenn og dómarar,
sem koma að framþróun alþjóðlegs sakamála-
réttar, hafa haft tilhneigingu til að hampa því sem
þeir hafa lært í sínum heimaríkjum. Með hinum
fjölmörgu alþjóðlegu dómstólum sem hafa orðið
til núna síðustu ár er kominn fram fjöldi dóma þar
sem reynt hefur á öll helstu grundvallarhugtökin í
alþjóðlegum refsirétti.
Það hafa orðið til í heiminum tvenns konar
sakamáladómstólar, annars vegar þeir sem hafa
verið settir á fót með ályktunum frá Öryggisráði
Sameinuðu þjóðanna, s.s. dómstóllinn fyrir fyrr-
um Júgóslavíu og dómstóllinn fyrir Rwanda og
hins vegar ICC sem var stofnaður á grundvelli
Rómarsáttmálans 17. júlí 1998.
Með tilkomu hinna alþjóðlegu sakamáladóm-
stóla hafa verið stigin stór skref í framþróun
alþjóðlegs sakamálaréttar og nú síðast með Róm-
arsáttmálanum um alþjóðlegan sakamáladómstól
(ICC). Regluverk þessara alþjóðlegu dómstóla
hefur verið í stöðugri þróun og nú síðast með lög-
gjöfinni um ICC og reglum um málsmeðferð fyrir
dómstólnum er orðið til mjög öflugt og ítarlegt
regluverk sem er í senn mjög yfirgripsmikið,
nákvæmt og töluvert flókið. Hægt væri í löngu
máli að lýsa löggjöfinni og málsmeðferðarreglum
sem gilda fyrir ICC en þess í stað vill ég benda á
vefsíður sem geyma mjög ítarlegar og gagnlegar
upplýsingar um alþjóðlegan sakamálarétt og
alþjóðlegu dómstólana.
International Criminal Court: www.icc. int
International Criminal Law:
www.fo.unibo. i t /spolfo/CRIMLAW
International Criminal Tribunal for the Former Yugo-
slavia: www.un.org/ ic ty
International Criminal Tribunal for Rwanda:
www.ictr.org
sem koma að málsvörninni, þar sem allt að 12
lögmenn geti verið verjendur þeirra sem mestu
sakir eru bornar á en hér geta komið til takmark-
anir vegna fjárveitinga sem dómstóllinn veitir
sakborningum til að verja sig.
Það er einnig áhugavert að kynnast grundvall-
arhugtökum í alþjóðlegum refsirétti, eins og t.d.
hverjir geta verið sakborningar (authors of cri-
mes). Yfirmannaábyrgðin eins og hún var skil-
greind í Nuremberg réttarhöldunum, þar sem það
var staðfest í alþjóðlegum sakamálarétti að ekki
er hægt að fela sig lengur á bak við ríkið. Einstak-
lingarnir bera ábyrgðina, þeir fremja glæpina en
ekki eitthvað óáþreifanlegt ríki. Yfirmanna-
ábyrgðin er grundvöllurinn í dag fyrir alþjóð-
legum sakamálarétti til að hægt sé að ná yfir
glæpina og þá sem fremja þá.
Það er mikilvægt fyrir starfandi lögmenn að
þeir fái tækifæri til að ræða við lögmenn sem hafa
starfað við þessa alþjóðlegu sakamáladómstóla og
eru margir hverjir virtustu málafærslumenn í
heimi á sínu sviði en það virðist vera tilhneiging
fyrir dómstólunum að velja breska málafærslu-
menn sem aðalverjendur.