Lögmannablaðið - 01.12.2005, Blaðsíða 39

á ágreiningsefni sínu eftir ákveðnu ferli
með hjálp sáttamanns.
Viðunandi lausn ágreinings fyrir
aðila er markmið sáttaferlisins. Í sátta-
viðræðum þurfa allir aðilar að vera
virkir og tilbúnir til að gefa eftir af upp-
runalegum kröfum sínum og mark-
miðum með hjálp sáttamanns. Með því
skapast tækifæri og svigrúm fyrir aðila
að gæta hagsmuna sinna og veita hver
öðrum sama svigrúm svo að ásættanleg
lausn ágreinings náist. Engin sátta-
miðlun er án viðræðna.
Sáttamiðlun er mótað ferli sem á að
gefa aðilum möguleika á að gera hver
öðrum grein fyrir kröfum sínum, sær-
indum, þörfum og væntingum og
þannig skapa svigrúm fyrir einlægari og
opnari viðræðum aðila en t.d. í dóms-
máli.
Markmið sáttaviðræðna er sam-
komulag eða a.m.k. afmörkun ágrein-
ings aðila. Til að tryggja það markmið
er framvinda sáttamiðlunar mótað og
skipulagt ferli, sem gefur aðilum
möguleika á að flytjast fram og til baka
milli skilgreindra þrepa sáttaferlisins.
Það er í verkahring sáttamanns að sjá
svo um jafnframt því að hafa yfirsýn
yfir allt það sem fram hefur komið í
viðræðum aðila og leiðbeina þeim af
öryggi gegnum öll þrep sáttaferlisins.
Sáttamaður má ekki taka ákvörðun
um lausn málsins eða eiga þátt í því þar
sem þá er ekki um sáttamiðlun að ræða
og ábyrgð á lausn málsins tekin frá
aðilum.
Meginreglur:
Í skandinavíska módelinu setur
dr.jur Vindelöv fram nokkrar megin-
reglur:
Trúnaðarreglan byggir á því að
aðilar nái þeim árangri sem þeir telja
rétta niðurstöðu án afskipta utanað-
komandi.
Afstæðisreglan vísar til þess að aðilar
geti innan ramma viðtekinna siðfræði-
legra norma fundið efnislegar lausnir
sem þeim finnst réttar.
Sjálfræðisreglan leiðir af sér að aðilar
geta hvenær sem er í sáttaferlinu hætt
þátttöku sinni og leitað eftir úrlausn
ágreiningsins með öðrum hætti, t.d.
hjá dómstóli eða gerðardómi.
Ábyrgðarreglan hindrar ekki að
aðilar njóti utanaðkomandi aðstoðar,
t.d. frá lögmanni, en þeir geta ekki
látið hann mæta fyrir sig á sáttafund
því samningaviðræðurnar eiga að vera
milli aðilanna sjálfra og samkomulag
getur einungis orðið til fyrir tilstilli
viðræðna aðila sjálfra í milli. Reglan á
ekki við um lögpersónur.
Viðræðureglan leggur þá skyldu á
aðila, sem mæta sjálfviljugir í sátta-
miðlun, að gera grein fyrir persónu-
legum sjónarmiðum sínum um ágrein-
ingsefnið, taka virkan þátt í samninga-
viðræðum og þannig stuðla að lausn
ágreiningsins. Annað er jú ósam-
rýmanlegt sjálfviljugri þátttöku í sátta-
miðlun, sjálfræðið felur í sér ábyrgð og
skyldu til virkni.
Framangreind skilgreining á sátta-
miðlun byggir á því grundvallar verð-
mætamati að virðing fyrir einstak-
lingnum og sjálfsákvörðunarrétti hans
sé í fyrirrúmi. Því hefur réttlætiskennd
aðilanna afgerandi þýðingu við að
endurheimta traust og virðingu milli
deiluaðila.
Kenningar um sáttamiðlun
Kenningar um sáttamiðlun hvíla á
mismunandi þáttum sem áhrif hafa
bæði á samningaferlið og innihald þess.
Grundvallarkenningin er sú að
ágreiningur er hvorki jákvætt né nei-
kvætt fyrirbrigði heldur eðlilegur hluti
af daglegum veruleika sem leiðir af
mismunandi aðstæðum, afstöðu,
reynsluheimi og viðhorfum fólks.
Ágreiningur er í raun hreyfiafl sem
leiðir til jákvæðrar þróunar þegar
úrlausn ágreiningsins er farsæl og
tekur mið af hagsmunum og þörfum
beggja eða allra deiluaðila.
Deiluaðilar eru sérfræðingar um
deiluefnið og hvað sé best fyrir þá og
eru því best til þess fallnir að leysa
ágreininginn. Sem sérfræðingar eigin
lífs hafa þeir ótvíræða getu til að leysa
málið út frá hagsmunum og þörfum
beggja. Deiluaðilar hafa að öllu jöfnu
vitneskju um þær forsendur, vænt-
ingar eða aðstæður sem lágu til grund-
vallar því sem ágreiningur er um.
Deiluaðilar þurfa að vilja taka þátt í
sáttamiðlun og hafa trú á að mögulegt
LÖGMANNABLAÐIÐ – 4 / 2005 > 39