Lögmannablaðið - 01.03.2005, Blaðsíða 26

26
arsamningi sem er í gildi á þeim degi sem aðila-
skipti eiga sér stað yfir til framsalshafa. Hæstiréttur
hefur þó ekki talið að réttur til ógreiddra launa fyrir
aðilaskiptin yrði byggður á aðilaskiptalögunum,
sbr. mál nr. 375/2004. Uppsagnarréttur vinnuveit-
anda er takmarkaður nema til þess séu efnahags-
legar, tæknilegar eða skipulagslegar ástæður, sam-
anber dóm Hæstaréttar í máli nr. 195/2001. Nýi
vinnuveitandinn á að öðru leyti sama rétt og hinn
fyrri. Auk þess er kveðið á um að veita skuli trún-
aðarmönnum starfsmanna tilteknar upplýsingar
varðandi aðilaskiptin.
Lög um tímabundna ráðningu starfmanna
Lögunum er ætlað að veita tímabundið ráðnum
starfsmönnum vernd gegn mismunun. Slíkur starfs-
maður skal hvorki njóta hlutfallslega lakari starfs-
kjara né sæta lakari meðferð en sambærilegur
starfsmaður með ótímabundna ráðningu nema það
sé réttlætanlegt á grundvelli hlutlægra ástæðna. Í
öðru lagi setja lögin skorður við endurteknum
framlengingum eða endurnýjunum tímabundinna
ráðningarsamninga. Almenna reglan er að samn-
ingur sem þannig er framlengdur má að hámarki
vara í tvö ár nema annað sé tekið fram í lögum.
Aðeins reynir þó á hámarkstímann ef samningurinn
er framlengdur eða endurnýjaður innan þriggja
vikna frá lokum gildistíma eldri samnings. Semja
má um frávik frá þessum reglum í kjarasamningi.
Að auki er kveðið á um það í lögunum að vinnu-
veitandi skuli þó ávallt leitast við að ráða starfmenn
ótímabundið. Þetta ákvæði á sér ekki beina fyrir-
mynd í tilskipun nr. 1999/70/EB sem innleidd er
með lögunum. Skoða verður það sem áréttingu á
þeirri framkvæmd sem tíðkast hefur að ótíma-
bundin ráðning sé meginreglan enda er í greinar-
gerð með frumvarpinu að lögunum vísað til mikil-
vægis þess að lögin breyti því ekki.
Vinnuveitanda er einnig gert að veita tíma-
bundnum starfsmönnum upplýsingar um störf sem
losna innan fyrirtækis og leitast við að greiða fyrir
aðgangi þeirra að starfsmenntun og starfsþjálfun.
Þá skal vinnuveitandi einnig leitast við að veita
trúnaðarmönnum upplýsingar um tímabundnar
ráðningar.
Lög um starfsmenn í hlutastörfum
Markmið laganna, sem byggja á tilskipun nr.
97/81/EBE um hlutastörf, er að koma í veg fyrir að
starfmenn sæti mismunun. Greiða skal fyrir því að
starfsmenn eigi kost á hlutastörfum og sveigjan-
legri vinnutilhögun þannig að tekið sé tillit til þarfa
atvinnurekanda jafnt sem starfsmanna. Lögin gilda
um þá starfsmenn sem ekki njóta þeirra lágmarks-
réttinda sem tilskipunin kveður á um samkvæmt
kjarasamningi. Þau eiga því ekki við um þá sem
kjarasamningur SA og ASÍ um hlutastörf frá 2002
tekur til en ákvæði hans eru í meginatriðum sam-
svarandi ákvæðum laganna.
Samkvæmt lögunum skulu starfsmenn í hluta-
störfum ekki njóta hlutfallslega lakari kjara eða
sæta lakari meðferð en sambærilegir starfsmenn í
fullu starfi nema slíkt sé réttlætanlegt á grundvelli
hlutlægra ástæðna. Vinnuveitandi skal jafnframt
leitast við að taka tillit til óska starfsmanns um
breytingar á starfshlutfalli og auðvelda aðgang að
hlutastörfum, þar á meðal að sérhæfðum störfum
og stjórnunarstörfum. Vinnuveitandi skal einnig
leitast við að veita upplýsingar um laus störf, greiða
fyrir aðgangi starfsmanna í hlutastörfum að starfs-
menntun og veita trúnaðarmönnum upplýsingar um
hlutastörf á vinnustað.
Rétt er að vekja athygli á að lögin takmarka að
vissu leyti uppsagnarrétt vinnuveitanda. Það telst
ekki eitt og sér gild ástæða uppsagnar að starfs-
maður neiti að fara úr fullu starfi í hlutastarf eða
öfugt. Uppsögn er þó ekki andstæð lögunum ef hún
er í samræmi við lög, kjarasamninga eða venju og
stafar af öðrum ástæðum, svo sem rekstrarþörfum
viðkomandi fyrirtækis eða stofnunar.
Nýjar reglur á döfinni
Ofangreind upptalning er ekki tæmandi. Aðilar
vinnumarkaðarins í Evrópu hafa t.d. gert samning
um fjarvinnu starfsmanna og annan um vinnu-
tengda streitu. Þá standa yfir viðræður milli aðild-
arsamtaka vinnumarkaðarins hér á landi um inn-
leiðingu reglna tilskipunar ESB um almennan
ramma um upplýsingamiðlun til launamanna í fyr-
irtækjum og samráð við þá, nr. 2002/14/EBE, með
kjarasamningum.
Lokaorð
Eins og leiða má af þessari samantekt stafa
breytingar á vinnuréttarreglum hér á landi nú aðal-
lega frá gerðum ESB. Þessum gerðum má almennt
hrinda í framkvæmt hvort heldur með lögum eða
kjarasamningum, sbr. hér að framan. Lögmenn sem
fást við að því er virðist einföld vinnuréttarmál
standa í auknu mæli frammi fyrir lagareglum sem
byggja á Evrópurétti og eru túlkaðar með hliðsjón
af dómum EFTA-dómstólsins og Evrópudómstóls-
ins.
1 / 2 0 0 5