Lögmannablaðið - 01.12.2008, Blaðsíða 20

20 < LÖGMANNABLAÐIÐ – 4 / 2008
Félagsdómur var stofnaður 1938
með lögum um stéttarfélög og
vinnudeilur og fagnar því 70 ára
afmæli sínu. Af því tilefni efndi
dómurinn til málþings í samvinnu
við Vinnuréttarfélag Íslands þann
21. nóvember 2008.
Aðalræðumaður var Prófessor Alan
Neal, University of Warwick, sem er
þekktur fræðimaður á sviði vinnu­
réttar. Alan er jafnframt formaður
Employment Tribunals (London
Central) og stjórnar formaður The
European Association of Labour
Court Judges. Hann hefur skrifað
bækur um evrópskan vinnurétt og
setið í sérfræðinga nefndum á vegum
framkvæmda stjórnar Evrópusam­
bandsins. Þá hefur hann aðstoðað
kínversk stjórnvöld við uppbyggingu
vinnudómstóla í Kína.
Félagsdómur að norrænni
fyrirmynd
Forseti Félagsdóms, Eggert Óskars­
son, setti málþingið og gerði stutt­
lega grein fyrir stofnun dóms ins.
Félagsdómur kom fyrst saman í
Alþingishúsinu við Austurvöll 5.
október 1938. Fyrirmyndin var sótt
til dómstóla í vinnuréttarmálum
sem stofnaðir höfðu verið annars
staðar á Norðurlöndum í upphafi
síðustu aldar, Den faste Voldgiftsret
í Danmörku, Arbeidsretten i Oslo
og Arbetsdómstolen í Svíþjóð.
Eggert gat þess jafnframt að Færey­
ingar hafa nýverið komið á fót
vinnudómstól sem ber heitið Fasti
Gerdarrættur.
Félagsdómur starfar enn á grundvelli
laganna frá 1938 og samsvarandi
ákvæða í lögum um kjarasamninga
opinberra starfsmanna nr. 94/1986.
Ástæðan fyrir því að dómurinn var
nefndur Félagsdómur var að heitið
Vinnudómstóll átti ekki upp á
pallborðið á þessum tíma. Heitið
var einnig talið vísa til þess að
dómendur séu skipaðir í félagi en
auk þriggja dómara sem skipaðir
eru eftir ákvörðun hins opinbera
tilnefna Samtök atvinnulífsins og
Alþýðusamband Ís lands eða
viðkomandi heildarsamtök sinn
hvorn dómarann.
Félagsdómur hefur sérstöðu í
íslensku réttarkerfi. Hann er eini
starf andi sérdómstóll landsins.
Dóm stóllinn er fjölskipaður sem fyrr
greinir. Aðildin að máli er einnig
með sérstökum hætti sem tengist
því að dómstólnum er ætlað að
leysa úr réttarágreiningi aðila vinnu­
markaðarins og úrlausnarefni snerta
oft hagsmuni margra. Þá eru dómar
og úrskurðir hans almennt endan­
legir. Að auki getur málsmeðferð
verið mjög hröð ef á þarf að halda
t.d. í verkfallsmálum. Dómsvald
Félagsdóms er mjög takmarkað en
algengast er að mál fyrir dómnum
varði skilning á kjarasamningum.
Slík mál er einnig hægt að reka fyrir
almennum dómstólum.
Hvað sem sjónarmiðum um fækkun
sérdómstóla líður taldi Eggert
nauðsynlegt að hafa sérdómstól á
sviði vinnuréttarins, sem geti brugð­
ist skjótt við og leyst á skömm um
tíma úr brýnum ágreiningsmálum
milli aðila vinnumarkaðarins. Því
hlutverki hafi Félagsdómur nú gegnt
í 70 ár.
Staða, hlutverk og
framtíðarþróun
vinnudómstóla
Alan Neal reyndist afar skemmti­
legur fyrirlesari. Hann benti á að
sérstakir vinnudómstólar væru um
allan heim en með mismunandi
fyrirkomulagi sem endurspeglaði
pólitískar, efnahags­ og félagslegar
aðstæður hvers lands. Tilgangurinn
væri að mæta sérstökum þörfum
aðila vinnumarkaðarins fyrir að­
gengi legan, hraðvirkan, óform­
bundinn og ódýran feril við úrlausn
ágreiningsmála þeirra. Vinnudóm­
Félagsdómur 70 ára
F.v. Lára V. júlíusdóttir, Einar Karl Hallvarðsson, Ásráður Haraldsson og
Helgi i. jónsson.