Lögmannablaðið - 01.12.2008, Blaðsíða 21

LÖGMANNABLAÐIÐ – 4 / 2008 > 21
stólar séu afar mismunandi, nefndir,
gerðardómar eða dómstólar skipað­
ar leikmönnum og/eða dómurum.
Dómsvald þeirra sé einnig mismun­
andi, allt frá félagsmálum til
vinnuréttar­ og vinnumarkaðs­
réttar mála, jafnréttis og almanna­
trygginga. Þríhliða nálgun Alþjóða­
vinnumálastofnunarinnar með
þátttöku ríkisins, vinnuveitenda og
launþega hafi víða haft áhrif á
skipan dómara, t.d. hér á landi. Það
vekur að mati Alans spurningar um
það hvort þörf sé á sérþekkingu á
aðstæðum á vinnustöðum í dóm­
inum og meiri sveigjanleika en við
úrlausn annarra mála. Þá sagði
hann vinnudómstóla í nútíma sam­
félagi standi frammi fyrir áskorunum.
Áhrif stéttarfélaga fari minnkandi,
lagasetning hafi aukist og verði
sífellt flóknari. Dómsmálum fjölgi,
valdsvið vinnudómstólanna hafi
aukist samhliða kröfum yfir valda
um sparnað og aukin afköst. Grund­
vallarskyldur vinnudómstóla, að
verja sjálfstæði sitt, gegna virku
hlutverki í þróun félagsmála stefn­
unnar og gæta félagslegs réttlætis
megi aldrei gleymast.
Eftir kaffihlé hófust umræður um
okkar íslenska Félagsdóm.
Hvers vegna Félagsdómur?
Sú spurning var umræðuefni Hrafn­
hildar Stefánsdóttur, yfirlögfræðings
Samtaka atvinnulífsins. Kom fram
að á síðustu 9 árum hafi mál sem
lýkur með dómi eða frávísunar­
úrskurði verið 10 meðaltali, fæst 5
og mest 17 á ári. Fyrir liggi að
valdsvið Félagsdóms sem er sér­
dómstóll beri að túlka þröngt og
héraðsdómi sé jafnframt rétt að
meta öll atriði launakröfu og skýra
að því leyti kjarasamninga. Stefnandi
á því iðulega val um hvort hann fer
með mál fyrir Félagsdóm. Máls­
hraðinn getur þó verið afgerandi
einkanlega í verkfalls málum. Hún
taldi Félagsdóm því enn gegna
mikilvægu hlutverki. Opna þurfi þó
fyrir endurskoðun armöguleika í
málum þar sem niðurstaða velti að
stórum hluta á túlkun stjórnarskrár
eða mann réttinda ákvæða og falla
annars utan valdsviðs Félagsdóms
eða að slík mál verði einvörðungu
rekin fyrir almennum dómstólum.
Túlkun Félagsdóms og
Hæstaréttar á
félagafrelsisákvæðum
stjórnarskrár
Ástráður Haraldsson, hrl. og dósent
við Háskólann á Bifröst, fjallaði um
hugsanlegan mun á túlkun Félags­
dóms og Hæstaréttar á félagafrelsis­
ákvæðum stjórnarskrár. Sú aðstaða
að Félagsdómur er æðsti dómstóll
þjóðarinnar á tilteknu sviði en þarf í
dómum sínum alloft að túlka ákvæði
stjórnarskrár getur valdið erfið leik­
um. Sérstaklega ætti þetta við ef sú
staða kemur upp að ekki sé fullt
samræmi í túlkun Félagsdóms og
Hæstaréttar. Ástráður nefndi m.a. í
dæmaskyni deilur um túlkun for­
gangsréttarákvæða kjarasamninga
og túlkun félagafrelsisákvæða
stjórnarskrár út frá dómum Félags­
dóms í svokölluðum Sleipnismálum.
Þá bar hann saman túlkunarstefnu
Félagsdóms í Sleipnismálinu og þá
stefnu sem lesa má úr nokkrum
dómum Hæstaréttar.
Hagsmunadómarar
Lára V. Júlíusdóttir, hrl. og lektor
við Háskóla Íslands, fjallaði um
hlutverk þeirra dómara sem til­
nefndir eru af aðilum vinnumarkað­
arins. Tilgangurinn sé að hleypa að
sjónarmiðum hagsmunaaðila þótt
hlutverk þessara dómara sé það
sama og annarra dómara. Þótt ekki
sé gerð krafa um það lögum
samkvæmt að þeir séu löglærðir
hafa flestir þeirra uppfyllt dómara­
skilyrði. Hæfisreglur eru heldur ekki
þær sömu og gilda um aðra dómara.
Kostur þessa fyrirkomulags felst í
sérþekkingu þessara aðila þótt það
hafi einnig sætt gagnrýni þar sem
með því sé ekki tryggt að dómurinn
sé sjálfstæður og óvilhallur. Mann­
réttindadómstóllinn féllst ekki á
málsástæðu þar sem jafnræði væri
með aðilum um skipan í dóminn.
Aldurhnigin ákvæði um
málsmeðferð fyrir
Félagsdómi
Einar Karl Hallvarðsson, dósent við
Háskólann á Bifröst, dró upp myndir
af nokkrum ákvæðum laga nr.
80/1938 er varða málsmeðferð fyrir
Félagsdómi. Litlar sem engar breyt­
ingar hafa orðið á þeim ákvæðum
þessi sjötíu ár og þau varðveita að
mörgu leyti eldri sjónarmið um
meginreglur réttar fars. Má þar nefna
skipan dómsins og dómenda, kröfur
F.v. alan Neal og Eggert óskarsson.