Lögmannablaðið - 01.12.2008, Blaðsíða 28
28 < LÖGMANNABLAÐIÐ – 4 / 2008
Afnám þagnarskyldu brot gegn stjórnarskrá
Laganefnd LMFÍ gerir alvarlegar athugasemdir við að
vikið sé undantekningarlaust frá þagnarskylduákvæðum
laga. Í framkomnu frumvarpi er að finna ákvæði sem
skyldar sérhvern þann sem krafinn er um upplýsingar
að afhenda rannsóknarnefnd þær, enda þótt þær séu
háðar þagnarskyldu. Þagnarskylduákvæði í lögum eru
oftast lögfest til staðfestingar stjórnarskrárvörðum
réttindum. Með því að afnema þagnarskyldu
undantekningalaust í öllum tilfellum er næsta víst að
frumvarpið brjóti gegn ákvæðum stjórnarskrár. Þar að
auki brýtur frumvarpið í óbreyttri mynd gegn
meginreglunni um stjórnskipulegt meðalhóf.
Mannréttindi sakborninga
Þá gerir laganefnd alvarlegar athugasemdir við það að
skylda til að láta nefndinni í té upplýsingar sé yfirsterkari
þagnarskylduákvæði lögmannalaga. Samkvæmt
frumvarpinu er einstaklingi heimilt að neita að svara
spurningum nefndarinnar ef svar hans felur í sér
viðurkenningu á sök. Það ákvæði frumvarpsins yrði
með öllu merkingarlaust ef nefndin gæti þá snúið sér
að lögmanni sama einstaklings og krafið hann svara við
sömu spurningum.
Samkvæmt 22. gr. nr. 77/1998 ber lögmaður
þagnarskyldu um hvaðeina sem honum er trúað fyrir í
starfi sínu. Sú skylda að gæta trúnaðar er slíkur
hornsteinn réttinda sakborninga að ef hún er fyrir borð
borin væri gróflega brotið gegn mannréttindum þeirra.
Með afnámi þagnarskyldu lögmanna er þeim gert
ókleift að sinna starfi sínu og er beinlínis gert, að
viðlagðri allt að tveggja ára fangelsisrefsingu, að brjóta
mannréttindi á skjólstæðingum sínum. Með þessu er
einnig vegið að mjög mikilvægri stoð réttarríkisins sem
er trúnaðarsamband lögmanns og skjólstæðings. Ef
frumvarpið yrði óbreytt að lögum væri líklegt að
íslenska ríkið teldist brjóta gegn ákvæði 6. gr.
mannréttindasáttmála Evrópu þar sem sakborningum
væri ekki lengur tryggð réttlát málsmeðferð fyrir
dómi.
Þagnarskylda lögmanna og trúnaðarsamband við
skjólstæðinga sína er fyrst og fremst til staðar til að
verja mannréttindi en ekki í þeim tilgangi að aðstoða
sakamenn til að hylja yfir meintan glæp. Þar með eru
stoðir dómskerfisins varðar en réttarvörslukerfi þar sem
vikið er frá og brotið gegn mannréttindum er einskis
virði.
E.I.
Veist að þagnarskyldu
lögmanna
Nýlega fengu lögmenn senda ítarlega umsögn laganefndar LMFÍ um frumvarp til laga um rannsókn á
aðdraganda og orsökum falls íslensku bankanna 2008 og tengdra atburða. Þar gerir laganefnd alvarlegar
athugasemdir við frumvarpið og telur að þrátt fyrir háleit markmið um að rannsóknarnefnd skuli finna
sannleikann, þá megi ekki tefla í tvísýnu grundvallarmannréttindum samkvæmt stjórnarskránni og
mannréttindasáttmála Evrópu. Umsögn laganefndar er í heild sinni á heimasíðu LMFÍ en hér verður þeim
kafla umsagnarinnar sem fjallar um þagnarskyldu lögmanna gerð skil.
Umsögn laganefndar