Lögmannablaðið - 01.03.2008, Blaðsíða 15

Í 36. gr. laga nr. 19/1991 um
meðferð opinberra mála (oml)
segir að lögreglu sé skylt að verða
við ósk sakbornings um að til­
nefna verjanda ef sakborningur
hefur verið handtekinn í þágu
rannsóknar opinbers máls. Til­
nefn ing lögreglu fellur svo sjálf­
krafa úr gildi ef sakborningur er
látinn laus eða er leiddur fyrir
dóm. Í 44. gr. oml. kemur fram að
dómari ákvarði þóknun verjanda
í einu lagi ef sá sem hefur verið
tilnefndur sem verjandi sakborn­
ings er síðan skipaður til að gegna
því starfi en að öðrum kosti skuli
lögreglustjóri eða löglærður
fulltrúi lögreglustjóra ákvarða
þóknun tilnefnds verjanda. Þókn­
un verjanda greiðist úr ríkis sjóði
og telst til sakar kostnaðar. Þessi
ákvæði oml. eru liður í því að
tryggja sakborningi réttláta máls­
meðferð, sbr. 70. gr. stjórnar­
skrárinnar og 6. gr. mann rétt inda­
sáttmála Evrópu svo eitthvað sé
nefnt.
Réttur sakbornings til að njóta
aðstoðar verjanda þegar hann hefur
verið handtekinn í þágu rannsóknar
opinbers máls er skýr og ótvíræður.
Íslenska ríkið hefur undirgengist þá
skyldu á alþjóðavettvangi að tryggja
sakborningi ákveðin lágmarks­
réttindi en í c. lið 3. mgr. 6. gr.
mann réttindasáttmála Evrópu kem­
ur fram að sakborningur eigi rétt á
ókeypis lögfræðiaðstoð hafi hann
ekki efni á að greiða fyrir aðstoð ina.
Það er því ljóst að sú skylda hvílir á
íslenska ríkinu að tryggja lög mönn­
um greiðslur fyrir störf þeirra í þágu
sakborninga hvað sem líða kann
síðari endur kröfurétti.
Verklag það sem myndast hefur hjá
lögreglustjóranum á höfuð borgar­
svæð inu varðandi greiðslur til lög­
manna sem til nefnd ir hafa verið
verjendur á rann sóknarstigi er
hvim leitt svo ekki sé fastar að orði
kveðið. Þar virðist vera litið svo á að
lögmenn sem hafa verið tilnefndir
sem verjendur við rannsókn mála
eigi ekki rétt á því að fá greitt fyrir
störf sín fyrir en rannsókn er lokið
og formleg ákvörðun hefur verið
tekin um framhald málanna. Þetta
verklag er beinlínis í andstöðu við
áðurnefnda 36.gr. oml þar sem starfi
verjandans lýkur ef sakborningur er
látinn laus eða er leiddur fyrir dóm
og hlýtur verjandinn þar með að
eiga að gera reikning vegna starfa
sinna þegar þeim er lokið. Það er
síðan algerlega undir hælinn lagt
hvor sami verjandi heldur áfram
með málið á síðari stigum rann­
sóknar eða fyrir dómi. Ef sakborn­
ingur er strax leiddur fyrir dómara
er viðkomandi lögmaður skipaður
verjandi og þá gegnir allt öðru máli
með málsvarnarlaun, en þau eru þá
greidd af héraðsdómi.
Þar sem rannsókn mála getur dreg­
ist mánuðum eða jafnvel árum
saman gefur augaleið að þessi
framkvæmd hjá lögreglustjóranum
á höfuðborgarsvæðinu er með öllu
ótæk. Hún er heldur ekki í samræmi
við það sem gengur og gerist hjá
öðrum lögreglustjóraembættum í
landinu. Þar eru reikningar lög­
manna sem tilnefndir hafa verið
sem verjendur á rannsóknarstigi
greiddir hratt og örugglega og þegar
máli er vísað til dóms er kostnaður
tilgreindur sem sakarkostnaður á
rannsóknarstigi.
Sjálfstætt starfandi lögmenn geta
ekki tekið að sér að vera lánastofn­
anir fyrir lögreglustjórann á höfuð­
borgarsvæðinu og íslenska ríkið.
Það hvílir skýr og ótvíræð lagaskylda
á þessum aðilum að tryggja lög­
mönnum sem tilnefndir hafa verið
sem verjendur sakbornings á rann­
sóknarstigi greiðslur fyrir störf sín.
Þá skyldu ber að uppfylla.
Réttur sakbornings og
skyldur ríkisins
Vilhjálmur Hans Vilhjálmsson, hdl.
LÖGMANNABLAÐIÐ – 4 / 2007 > 15