Lögmannablaðið - 01.06.2008, Blaðsíða 30

30 < LÖGMANNABLAÐIÐ – 4 / 2007
á um að í reglugerð megi setja þau atriði sem líta ber til
við mat á fjárhagsstöðu umsækjanda um gjafsókn.
Hver getur sótt um gjafsókn?
Telja verður að með reglugerð nr. 45/2008 séu enn
frekar takmarkaðir möguleikar fjölmargra til að leita
réttar síns fyrir dómstólum miðað við það sem áður var.
Viðmiðunarfjárhæðir reglugerðarinnar eru svo lágar að
þær útiloka stóran hóp fólks frá því að geta sótt um
gjafsókn og þar með að geta staðið straum af kostnaði
við málssókn eða málsvörn. Telja verður að réttlát
málsmeðferð manna fyrir dómi sé ekki tryggð við þessar
aðstæður. Þá eru skilyrði í reglugerðinni um mat á
tilefni til veitingar gjafsóknar sem uppfylla þarf einnig,
til viðbótar ofangreindum skilyrðum um fjárhagsstöðu,
sem eru einnig takmarkandi en verður ekki fjallað
frekar um hér.
Hver er staðan í nágrannalöndunum?
Rétt til að gefa lesendum hugmynd um hvernig
fyrirkomulagið er í Danmörku þá má nefna að í dönsku
lögunum um meðferð einkamála (LBK nr. 1261 af
23/10/2007) er tekjuviðmiðið núna um 4 milljónir króna
fyrir einstakling. Þá má benda á að lögin gera ráð fyrir
því að sé umsækjandi t.d. leigjandi, starfsmaður eða
tjónþoli teljist viðkomandi hafa nægilegt tilefni til
málssóknar. Ekki er annað að sjá en að skilyrðin séu
mun rýmri í Danmörku en hér á landi, bæði hvað varðar
tekjuviðmið og tilefni til málssóknar, auk þess sem
tekjuviðmiðið og tilefni er tilgreint í lögunum sjálfum,
ekki í reglugerð.
Hlutverk lögmanna
Það hlýtur að vera meðal hlutverka lögmanna og
Lögmannafélags Íslands að stuðla að því að fólki sé
tryggð réttlát málsmeðferð fyrir dómi. Oft er fjárhagur
fólks með þeim hætti að það á erfitt með að standa
straum af kostnaði við málssókn eða málsvörn. Sem
dæmi má taka einstakling sem lendir í vinnuslysi og
þarf að láta reyna á hvort skaðabótaskylda sé fyrir hendi
hjá vinnuveitanda. Mikill kostnaður getur verið við
málssókn, öflun matsgerða o.fl. sem getur reynst
viðkomandi ofviða fjárhagslega og má einstaklingurinn
sín ekki mikils gagnvart fyrirtæki sem getur staðið
straum af málsvörn, oftast með atbeina vátrygg inga-
félags.
Lokaorð
Hvernig viljum við haga gjafsókn hér á Íslandi? Viljum
við tryggja sumum rétt til gjafsóknar og öðrum ekki,
samanber það að í ákveðnum málaflokkum er gjafsókn
lögbundin eða kostnaður greiddur úr ríkissjóði,
algjörlega óháð tekjum viðkomandi? Þetta eru
grundvallarspurningar sem lögmenn þurfa að ræða og
komast að skynsamlegri niðurstöðu um og þá eftir
atvikum að beita sér fyrir breytingum á núverandi
lögum og reglugerð með það að markmiði að tryggja
fólki réttláta málsmeðferð fyrir dómi.
Tilkynning
Fjárhæð starfsábyrgðartryggingar lögmanna.
Samkvæmt 1. mgr. 12. gr., sbr. 25. gr. lögmannalaga nr. 77/1998, sbr. lög 93/2004, ber sérhverjum sjálfstætt starfandi
lögmanni að hafa gilda starfsábyrgðartryggingu hjá vátryggingafélagi sem hefur starfsleyfi hér á landi vegna fjárhagstjóns
sem leitt getur af gáleysi í störfum þeirra eða starfsmanna þeirra. Nánari útfærslu á þessari tryggingaskyldu er að finna
í reglugerð nr. 200/1999 þar sem m.a. kemur fram að lágmarkstryggingafjárhæð, sem breytist í samræmi við vísitölu
neysluverðs, er í dag kr. 23.897.000. Þá kemur fram í reglugerðinni að ef tveir eða fleiri lögmenn starfi saman með
sameiginlega starfsstofu teljist þeir fullnægja tryggingarskyldu sinni með því að leggja fram sameiginlega tryggingu
enda sé lögð fyrir Lögmannafélagið yfirlýsing um óskipta bótaábyrgð. Hækkar lágmarkið þá um 10% fyrir hvern
lögmann umfram einn.
Samkvæmt 4. mgr. 25. gr. lögmannalaga er lögmanni heimilt með samningi um ákveðið verk að takmarka hámark
bótaskyldu sinnar vegna rækslu þess við tiltekna fjárhæð sem þó nemur að minnsta kosti lágmarki ábyrgðartryggingar.
Slík takmörkun bindur aðeins viðsemjanda lögmanns og getur ekki náð til annars tjóns en þess sem stafar af einföldu
gáleysi. Þrátt fyrir þessa heimild er sjaldgæft að lögmenn nýti sér hana í samningum við umbjóðendur sína. Mun
algengara er að lögmenn og lögmannsstofur kaupi sér þess í stað ábyrgðartryggingu fyrir mun hærri tryggingafjárhæð
en framangreindar reglur kveða á um, enda geta þeir hagsmunir sem lögmenn gæta fyrir sína umbjóðendur verið
margfalt hærri en lágmarkstryggingarverndin kveður á um. Það er afar mikilvægt að lögmenn geri sér grein fyrir þeirri
fjárhagslegu áhættu sem kann að fylgja hagsmunagæslu í stórum málum og uppfæri tryggingavernd sína og starfsmanna
sinna til samræmis við það. velflest íslensk tryggingafélög bjóða viðskiptavinum sínum að meta áhættur í rekstri og eru
lögmenn hvattir til að nýta sér það og uppfæra tryggingavernd sína til samræmis við niðurstöðu slíks áhættumats.