Lögmannablaðið - 01.12.2014, Blaðsíða 4

4 LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 04/13
ÁRNI HELGASON HDL.
LEIÐARI
Möguleikar einstaklinga til að
standa í málarekstri
Í ÞESSU TÖLUBLAÐI og því síðasta
hefur verið fjallað um möguleika
fólks til að fá málskostnað við mála­
rekstur bættan, ýmist í gegnum gjaf­
sókn eða málskostnaðartryggingar
tryggingafélaga. Ekki þarf að fjölyrða
um mikilvægi þess að greitt aðgengi sé
að slíkum úrræðum enda er kostnaður
við málarekstur orðinn hærri en áður og
ekki á vísan að róa að fá hann bættan
við málskostnaðarákvörðun dómara.
Lögmenn kannast sjálfsagt margir hverjir
við þá sérkennilegu stöðu að veita
skjólstæðingum sínum ráðgjöf í þeirri
aðstöðu að málið telst sigurstranglegt
en endanleg fjárhagsleg útkoma
vegferðarinnar mun ráðast af því hversu
háan málskostnað skjólstæðingurinn
þarf að bera. Hæglega getur komið upp
sú aðstaða að málið vinnst að verulegu
eða öllu leyti en lögmannskostnaðurinn
sé þá orðinn slíkur að fjárhagslega
endar málið á núlli eða jafnvel í mínus.
Í ofanálag bætist svo að einstaklingar
greiða 25,5% virðisaukaskatt af
málskostnaði og eiga að jafnaði ekki
möguleika á að nýta virðisaukaskattinn
sem innskatt, andstætt t.d. fyrirtækjum
sem standa í málarekstri.
Einstaklingum bjóðast þó ákveðnir
möguleikar til að létta sér róðurinn
við málarekstur en þeir eru þó ýmsum
takmörkunum háðir.
Gjafsókn er ætluð þeim sem eru það
tekjulágir að þeir eiga ekki kost á
að reka dómsmál en einnig í þeim
tilfellum þegar úrslit málsins kunna að
hafa verulega þýðingu, annað hvort
almennt eða fyrir stöðu viðkomandi.
Almenna tekjuviðmiðið þegar kemur
að gjafsókn er hins vegar býsna lágt
en miðað er við árstekjur undir kr.
2.000.000,­. Tekjuviðmið reglugerðar
um skilyrði gjafsóknar jafnast á við um
167 þúsund krónur í mánaðarlaun en til
samanburðar má nefna að lágmarkslaun
samkvæmt kjarasamningum VR fyrir
þá sem hafa starfað fjóra mánuði eða
lengur eru 214 þúsund krónur.
Hinn kosturinn sem stendur til boða
eru málskostnaðartryggingar sem
tryggingafélögin bjóða upp á. Líkt og
fram kemur í umfjöllun í þessu blaði
þá hefur ásókn í tryggingarnar aukist
töluvert og sömuleiðis útgreiðslur.
Að mörgu leyti eru þessar tryggingar
mjög jákvætt skref fyrir einstaklinga
í þessari stöðu og tryggingin dekkar
kostnað við algengustu mál sem
einstaklingar þurfa að standa í. Á
hinn bóginn hafa tryggingafélögin
farið þá leið að undanþiggja ákveðnar
tegundir dómsmála frá tryggingum,
þótt tryggingin sé kynnt út á við
sem málskostnaðartrygging og byggi
gjarnan upp þær væntingar hjá þeim
sem hana kaupa að hún tryggi hvers
konar málarekstur. Afmörkunin á
því hvaða tegundir mála eru undan­
þegnar er ekki augljós. Sifjamál eru
t.d. almennt undanþegin þessum
tryggingum og einnig mál sem tengjast
sjálfskuldaábyrgðum en t.d. ekki
málarekstur vegna gengismála. Staðan
hjá þeim sem þurfa að reka mál sem
þetta er þó sú sama, á endanum fellur
á þá aðila málskostnaður, burtséð frá
því hverrar gerðar málið er.
Það væri hægur vandi fyrir trygginga­
félögin að koma til móts við
tryggingartaka að þessu leyti, t.d. með
því að bjóða upp á fleiri en eina tegund
trygginga. Þannig gæti ein útgáfan náð
til hvers konar málareksturs en önnur
undanþegið ákveðna málaflokka.
Iðgjaldið hlýtur að ráða för og eðlilegt að
það taki mið af umfangi tryggingarinnar.
Aðalatriðið er að tryggja fólki full­
nægjandi aðgengi að dómsmálum og
að þeir möguleikar sem standa til boða
til að tryggja sig eða sækja aðstoð séu
raunhæfir.
* * *
Lögmannablaðið þakkar fyrir árið sem
er að líða og óskar lesendum sínum
gleðilegra jóla og farsældar á nýju ári.