Lögmannablaðið - 01.10.2014, Blaðsíða 7

löGmannaBlaÐiÐ tBl 03/14 7
UMfJöllUn
að úrlausn máls hafi almenna þýðingu
eða varði verulega miklu fyrir atvinnu,
félagslega stöðu eða aðra einkahagi
umsækjanda.
Umsækjendur þurfa að hafa tekjur
undir 2.000.000 króna á ári til að fá
gjaf sókn og hefur svo verið frá árinu
2010 er viðmiðið var hækkað úr
1.600.000 krónum. Þess má geta að
lágmarksupphæð atvinnuleysisbóta og
framfærsluviðmið örorku­ og ellilífeyris
eru hærri heldur en þessi upphæð.
Vilhjálmur H. Vilhjálmsson hrl. hjá
Landslögum rekur mörg skaðabótamál
fyrir dómstólum og segir tekjumörkin
vera allt of lág: „3.000.000 króna ættu
að vera lágmarkviðmið árslauna
varðandi gjafsókn. Það segir sig sjálft
að öryrki með 2.000.000 króna í
árslaun hefur ekki efni á því að leggja
út fyrir matsgerðum í skaðabótamálum.
Breytir engu þótt hann sé með mál
sem er líklegt til árangurs. Ég mæli
ekki með því fyrir fólk með lágar
tekjur að fara í slík mál nema gjafsókn
sé tryggð,“ segir hann.
Ragnar Aðalsteinsson segir gjafsókn
aðeins vera fyrir þá allra fátækustu.
Dýrt sé að eiga aðild að dómsmálum
og því geti stór hópur fólks, sem
uppfylli ekki tekjuskilyrði gjafsóknar,
ekki borið mál sitt undir dómstól: „Það
þarf að vera til réttlæti fyrir alla, ekki
einungis fyrir þá fátækustu og ríkustu
í samfélaginu, segir hann.
Þyrí Steingrímsdóttir hrl. hjá Acta
lögmannsstofu, sem hefur rekið
mörg forsjár­ og barnaverndarmál
fyrir dómstólum, gagnrýnir að ekki
sé tekið tillit til fjárhagsstöðu aðila
að öðru leyti en því hvað varðar
tekjur, þrátt fyrir að heimildir séu
fyrir því í lögum og reglugerðinni um
gjafsókn: „Það er þannig ástatt hjá
mjög mörgum, sérstaklega eftir hrun,
að þeir hafa kannski ágætar tekjur
– eða í það minnsta hærri tekjur en
viðmið gjafsóknar er – en afar þunga
greiðslubyrði og miklar skuldir. Þá er
ekkert aflögu til að standa í dómsmáli,“
segir hún.
Í svari við fyrirspurn Willums
Þórs Þórssonar alþingismanns til
innanríkisráðherra á Alþingi sl. vor
kemur fram að lágmarkstekjuviðmið
gjafsóknar sé haft til viðmiðunar en sé
ástæða þess að málum fjölgaði milli áranna 2011 og 2012 er líklega sú að árið 2012 voru reglur um gjafsókn rýmkaðar á ný (eftir
breytingar frá árinu 2005) og lögfest heimild til veitingar gjafsóknar þegar úrlausn máls hefði verulega almenna þýðingu eða varðaði
miklu fyrir atvinnu, félagslega stöðu eða aðra einkahagi umsækjanda. fækkun milli áranna 2012 og 2013 má sennilega rekja til þess
að þá tóku í gildi reglur um sáttameðferð í forsjármálum sem fækkaði málum sem komu til kasta dómstóla. að jafnaði eru 70%
umsókna um gjafsókn samþykktar.
Gjafsókn er síður en svo ný af nálinni
en fyrirmæli um réttaraðstoð er að
finna í norsku og dönsku lögunum sem
voru lögfest á Íslandi 1718 til 1732.
sérstök lög um gjafsóknir voru sett á
Íslandi árið 1907.
Heimild: innanríkisráðuneytið: Gjafsókn og önnur
réttaraðstoð. áfangaskýrsla ii 21. júní 2013.
Um gjafsóknarnefnd
innanríkisráðherra veitir einungis
gjafsókn á grundvelli umsagnar gjaf­
sóknarnefndar og er ekki heimilt að
veita gjafsókn mæli nefndin ekki með
því. Í gjafsóknarnefnd sitja þrír
lögfræðingar; ása ólafsdóttir dósent,
er skipuð án tilnefningar og er jafnframt
formaður nefndarinnar, ásgeir thor­
odd sen hrl., tilnefndur af lög manna­
félagi Íslands og Hervör lilja þorvalds­
dóttir héraðsdómari, tilnefnd af
dómara félagi Íslands.
Umsóknir um gjafsókn 2011-2013