Lögmannablaðið - 01.10.2014, Blaðsíða 28

28 löGmannaBlaÐiÐ tBl 03/14
aðsent efni
stefÁn A. sVensson Hrl., ll.M.
Erlendar réttarreglur og sönnun á þeim
inngangur
Í réttarframkvæmd síðustu ára,
einkum í málum er tengjast uppgjöri
á slitabúum föllnu bankanna, hefur
talsvert reynt á erlendar réttarreglur.
Svo dæmi sé tekið hefur þurft að
leysa úr sakarefnum á grundvelli
bandarískra, enskra og hollenskra
réttarreglna. Mál sem þessi, sem eru
oft á tíðum nokkuð flókin og mikil
að umfangi, þurfa lögmenn því að
byggja upp og reifa á grundvelli
hinna erlendu réttarreglna sem við
eiga hverju sinni. Getur slíkt vissulega
verið talsverð raun, ekki einasta fyrir
lögmenn heldur líka dómara, enda
ristir þekking á erlendum réttarreglum
trauðla jafn djúpt og þegar innlendar
réttarreglur eru annars vegar. Við bætist
síðan að hinar erlendu réttarreglur
eru stundum lítt aðgengilegar. Þannig
nýtur ekki alltaf við settra laga sem
taka til þess sakarefnis sem um ræðir
heldur þarf að leiða réttinn af erlendri
dómaframkvæmd og sitt sýnist þá
hverjum um hvernig túlka megi
einstaka dóma. Þegar settra laga nýtur
á annað borð við kann einnig að vera
ágreiningur um hvernig skýra beri
viðkomandi lög.
Þá horfir það heldur ekki til
einföldunar að hér reynir á reglur og
sjónarmið um sönnun, en samkvæmt
2. mgr. 44. gr. laga nr. 91/1991 um
meðferð einkamála verður sá sem
ber fyrir sig erlenda réttarreglu að
leiða tilvist og efni hennar í ljós.
Kemur þá til álita hvernig slíkum
sönnunarkröfum verði fullnægt.
sönnun á erlendum
réttarreglum, þ.á m. í ljósi
dómaframkvæmdar
Í stuttri samantekt sem þessari eru ekki
efni til að rannsaka og fjalla ítarlega
um þá dóma sem fallið hafa og lúta
að sönnun á erlendum réttarreglum,
þótt slíkt sé verðugt rannsóknarefni.
Þess í stað verður látið við það sitja
að nefna nokkra dóma sem geta veitt
vissa leiðsögn. Þó verður hér, sem
endranær, að hafa hugfast að það
hvort sönnun hafi tekist er eðli málsins
samkvæmt alltaf háð ákveðnu mati á
aðstæðum og atvikum í hverju máli
fyrir sig. Verður því til samræmis að
gjalda varhug við að draga of víðtækar
ályktanir af einstökum dómum sem
gengið hafa.
Í dómi Hæstaréttar 25. nóvember
2010 í máli nr. 620/2010 (William Fall
gegn ALMC hf.), sem var einn fyrsti
dómurinn þar sem reyndi á sönnun
erlendra réttarreglna í málum er
tengjast slitabúum föllnu bankanna,
lá fyrir álit frá breskum lögfræðingi,
en með framlagningu þess var leitast
við að sanna tilvist og efni erlendra
réttarreglna. Í dómi Hæstaréttar sagði
að í þessu skjali væri ekki leitast við að
veita hlutlægar almennar upplýsingar
um efni þeirra erlendu réttarreglna
sem kynnu að skipta máli við úrlausn
málsins. Skjalið innihéldi aðeins álit
lögfræðings á vissum þáttum sem
snertu réttarstöðu málsaðila. Málsaðilar
hefðu ekki forræði á því að tilgreina
efni erlendra lagareglna fyrir íslenskum
dómstólum. Með öðrum orðum virðist
hafa verið litið svo á að umrætt álit,
eins og það var úr garði gert, gæti ekki
talist fela í sér sönnun fyrir tilvist og
efni hinna erlendu réttarreglna.
Í dómi Hæstaréttar 16. ágúst 2012
í máli nr. 410/2012 (Kaupþing banki
hf. gegn Commerzbank AG) sagði
að sönnunarskyldu um efni og tilvist
erlendrar réttarreglu samkvæmt 2.
mgr. 44. gr. laga nr. 91/1991 yrði ekki
fullnægt með því að afla álits hjá
erlendum málflytjendum eða öðrum
sjálfstætt starfandi sérfræðingum. Eins
stæðu lög því í vegi að slíkur aðili
gæfi vitnaskýrslu enda ekki vitni að
málsatvikum sem yllu ágreiningi milli
málsaðila.
Af fyrrgreindum dómum verður
þannig ráðið að aðili verður að jafnaði
ekki talinn hafa axlað sönnunarbyrði
sína fyrir efni og tilvist erlendrar
réttarreglu með því að leggja fram álit
þar að lútandi. Annað og meira þurfi
að koma til.
Í sumum tilvikum hefur málsaðilum
lánast að sanna tilvist og efni erlendra
réttarreglna. Hér má í dæmaskyni
nefna dóm Hæstaréttar 28. október
2011 í máli nr. 300/2011, sem er eitt
af neyðarlaga­ og innstæðumálunum
svokölluðu. Í því máli var leyst úr
ágreiningi um rétt til vaxta á grund­
velli hollenskra réttarreglna. Voru hinar
hollensku réttarreglur, sem á reyndi,
teknar sérstaklega upp í forsendum
Hæstaréttar og lagðar til grundvallar
við úrlausnina. Við sama tón kvað,
svo dæmi sé tekið, í dómi Hæstaréttar