Lögmannablaðið - 01.10.2014, Blaðsíða 29

löGmannaBlaÐiÐ tBl 03/14 29
aðsent efni
stefÁn A. sVensson Hrl., ll.M.
28. október 2011 í máli nr. 310/2011,
sem varðaði líka neyðarlögin og
skilgreiningu innstæðuhugtaksins, en
þar var leyst úr ágreiningi um rétt til
vaxta eftir breskum réttarreglum sem
voru teknar upp í forsendum Hæst a­
réttar og jafnframt vísað til nokkurra
dóma breskra dómstóla sem þýðingu
höfðu fyrir úrlausnarefnið, meðal
annars dóms frá árinu 1864.
Í dómum Hæstaréttar 27. septem­
ber 2013 í máli nr. 343/2013 og máli
nr. 344/2013 (Deutsche Bank Trust­
Company Americas gegn Kaup þingi
hf.) bar svo við að máls aðilar lögðu
fram sameiginlega bókun um efni
þeirra erlendu réttarreglna sem á
reyndi. Var raunar enginn ágrein ingur
um efni hinna erlendu réttarreglna
heldur fremur um þau málsatvik
sem leysa átti úr á grundvelli þeirra.
Að efni þessarar bókunar var vikið í
dómum héraðsdóms og Hæsta réttar
og virtist hún hafa haft visst vægi.
Á hinn bóginn lágu jafnframt fyrir í
málunum fjölmargir erlendir dómar
sem vörðuðu álitaefnið og var bókunin
í reynd ekki annað en samantekt á
þeim sjónarmiðum sem mátti lesa úr
þeim, en hér var aðstaðan sú að ekki
naut við neinna erlendra settra laga
sem tóku beinlínis til úrlausnarefnisins.
Stendur væntanlega ekkert því í
vegi að málsaðilar lýsi sjálfir yfir
sameiginlegum skilningi sínum á efni
og tilvist hinna erlendu réttarreglna
í formi bókunar, til einföldunar og
hagræðis, þótt slíkt bindi vitaskuld
ekki hendur dómara og geti tæpast eitt
og sér talist fullnægjandi sönnun, sbr.
hér einnig áðurgreindan dóm í máli nr.
620/2010.
Þá verður heldur ekki ráðið að
fundið sé að því að aðilar láti útbúa
hlutlausar samantektir á efni erlendra
réttarreglna, svo sem í formi álita, og
leggi fram til fyllingar framlögðum
réttarreglum, dómum og fræði­
kenningum. Slíkar samantektir fela
vissulega ekki í sér sönnun á efni og
tilvist erlendra réttarreglna einar sér en
geta þó, rétt eins og bókanir, verið til
einföldunar og hagræðis og þannig að
samhengið sé sem skýrast.
sönnun í formi matsgerðar
Svo sem leiða má af framangreindri
umfjöllun er sönnun á efni og
tilvist erlendra réttarreglna flókið
viðfangsefni, hvað þá þegar engra
settra laga nýtur við. Víkur þá næst að
nýgengnum dómi Hæstaréttar 8. maí
2014 í máli nr. 120/2014 (De neder­
landsche Bank n.V. gegn LBI hf.).
Hér var meðal annars deilt um hvort
málsaðili ætti veð til tryggingar kröfu
sinni í slitabú á grundvelli hollenskra
lagareglna. Í dómi Hæstaréttar sagði
að í stað þess að afla matsgerðar
um tilvist og efni þeirra hollensku
lagareglna sem á reyndi í málinu
hefði aðilinn freistað þess að axla
sönnunarbyrði sína með því að fá
lögmann og lagaprófessor til að taka
saman álitsgerðir um efnið. Andspænis
þeim stæðu álitsgerðir lögmanna sem
lagðar hefðu verið fram af gagnaðila
þar sem komist var að gagnstæðri
niðurstöðu um efni reglnanna. Af
þessum gögnum yrðu engar einhlítar
ályktanir dregnar um hvort stofnast
hefði veðréttur. Efni þeirra hollensku
lagareglna sem á reyndi við mat á því
hvort fyrir hendi væri veðréttur væri
því ósannað.
Af þessum dómi virðist mega ráða
að engar hömlur séu við því að aðilar
freisti þess að axla sönnunarbyrði um
efni og tilvist erlendra réttarreglna í
formi öflunar matsgerða, sbr. nánar
efni IX. og XII. kafla laga nr. 91/1991.
Leiðsögn réttarins í þessu tilliti horfir
því til einföldunar þegar kemur að
því að reyna að sanna efni og tilvist
erlendra réttarreglna í framtíðinni, en
fyrir þennan dóm hafði nokkuð verið
um það rætt meðal lögmanna hvort
sönnunarfærsla væri heimil í formi
matsgerða í þessu samhengi.
Enskur réttur
Að síðustu má, til samanburðar,
bregða ljósi á hvernig sönnun erlendra
réttarreglna horfir við í enskum rétti,
en þar reynir iðulega á sönnun
slíkra reglna. Ensk réttarfarslög (e.
English Civil procedure Rules) heimila
sérfræðivitni (e. expert witness),
sem málsaðilar leiða í reynd fram
hvor fyrir sitt leyti. Er algengt að þau
skili skriflegum skýrslum um efni
og tilvist erlendra réttarreglna og þá
gagngert með tilliti til fyrirliggjandi
réttarágreinings. Á þeim hvílir hins
vegar, að lögum, trúnaðarskylda
gagnvart réttinum sem gengur framar
hvers konar trúnaðarskyldum gagnvart
umbjóðandanum. Það kemur síðan í
hlut dómsins að dæma eftir hinum
erlendu réttarreglum, þ.á m. að leggja
mat á vægi þeirra sérfræðiskýrslna sem
fyrir liggja. Þessi aðferð við sönnun
er, a.m.k. fyrir málsaðila, nokkuð
einföld og þægileg í sniðum. Hún er
þó e.t.v. ekki ýkja vel til þess fallin að
bregða ljósi á tilvist og efni erlendra
réttarreglna ef fleiri en ein skýrsla
liggja fyrir sem leiða til mismunandi
niðurstaðna eins og oft vill verða
þegar tveir deila.
samantekt
Til samræmis við ofangreint virðist
mega draga þær ályktanir af fyrir­
liggjandi réttarframkvæmd að nauð­
synlegt sé, til að aðili geti talist hafa
axlað sönnunarbyrði sína um efni og
tilvist erlendra réttarreglna, og að því
gættu að ekki sé aflað matsgerðar,
að leggja fram hinar eiginlegu réttar­
heimildir, svo sem lög og dóma. Fram­
lagning álita og bókana, til fyllingar
lögum og dómum, getur verið til upp­
lýsingar og svo samhengið sé sem
skýrast en getur vart eitt og sér falið
í sér viðhlítandi sönnun á tilvist og
efni erlendra réttarreglna. Þá getur
verið æskilegt og jafnvel nauðsynlegt,
ef réttmætur vafi er um efni og tilvist
hinna erlendu réttarreglna, að afla
matsgerðar dómkvaddra matsmanna
þar að lútandi.