Úr þjóðarbúskapnum - 01.06.1962, Page 77

BÚSKAPUR RÍKISINS
raunvirðastrauma tímabilsins, öll notuð verð-
mæti, alla álagða skatta og tilfallnar tekjur
og gjöld, er verða tilefni réttarlegra krafna,
hvert svo sem greiðsluformið eða form pen-
ingalegrar mótbókunar fram að reikingslokun
er. Þessi regla er alþjóðlega viðurkennd sem
grundvöllur þjóðhagsreikninga. Astæðan til
þess er, að einungis þessi regla leiðir til altækr-
ar skýrslugerðar. Allt annað dylur meira eða
minna af þeim efnahagsskiptum, er þýðingu
hafa. Hins vegar er stundum hafður sá háttur
á, að skrá aðeins það sem greitt hefur verið
í reiðu fé, þ. e. með ákveðnu og þrengra formi
hinna peningalegu strauma. Þetta á einkum
við um ríkistekjurnar. Reikningshald hins opin-
bera er þó vægast sagt mjög ófullkomið, nema
hægt sé að sýna bæði afbrigðin að því er varð-
ar skatttekjurnar og tilsvarandi mun kröfurétt-
inda, en allar aðrar færslur séu skráðar sam-
kvæmt raunvirðastraumunum, þ. e. þegar tekj-
ur og gjöld falla til og kröfur myndast.
Tímamörk ríkisreikninga
Skýrslur um búskap íslenzka ríkisins geta
að svo komnu máli ekki byggst á hreinum
grundvelli í þessu tilliti. Þeirra kosta er ekki
völ, svo sem færslum og uppgjöri ríkisreikn-
inga er nú háttað. Að vísu munu færslur raun-
virðastraumanna að mestu samsvara því, sem
gerist yfir almanaksárið. En til þess að ná
þeim árangri, er reikningum liðins árs haldið
opnum fram eftir fyrsta ársfjórðungi hvers árs.
Við það brenglast reikningar greiðslufjár og
skuldaskipta, þ. e. sjóður, bankareikningar,
viðskiptamannareikningar o. þ. h., og geta sýnt
niðurstöður mjög frábrugðnar því sem var um
áramót. Reglur um tímamörk reikningslokunar
eru og full losaralegar til þess að hægt sé að
gera glögga grein fyrir og treysta fyllilega
gildi niðurstaðnanna fyrir hvert ár um sig.
Nánar tiltekið er reynt að ná inn sem mestu
af sköttum, álögðum á árinu, þó því aðeins
að þeir séu greiddir fyrir reikningslokun, ann-
ars eru þeir færðir með næsta ári. Álagningar-
ár beinna skatta er ótvírætt, en nokkru nán-
ari skýringa er þörf um óbeina skatta. Sölu-
skattar falla til um leið og sú velta fer fram,
sem þeir eru lagðir á, þótt upphæð þeirra sé
ákvörðuð og gerð upp síðar. Um innlent toll-
vörugjald gegnir sama máli. Útflutningsgjöld
eru færð eftir brottfarardögum skipa. Aðflutn-
ingsgjöld eru aftur á móti færð eftir afgreiðslu-
dögum tollskjala, er gerist að jafnaði samtímis
greiðslu gjaldanna. Vörurnar eru yfirleitt tekn-
ar úr vörzlu skipafélags strax á eftir, en tals-
verðu getur munað frá komudögum skipa.
Taldar með aðflutningsgjöldum eru tekjur
bátagjaldeyriskerfisins, Framleiðslusjóðs og
Útflutningssjóðs. Þessar tekjur eru allar taldar
um leið og greiðslur fóru fram, en þær féllu
að mestu til við sölu réttinda til gjaldeyris,
við gjaldeyrissölu eða við innflutning. í viss-
um skilningi má líta svo á, að þessar tekjur
hafi fallið til miklu fyrr, þ. e. við öflun þess
gjaldeyris eða jafnvel við framleiðslu þeirra
útflutningsafurða, er skuldbindingar nefndra
stofnana voru við tengdar. Tekjur þessar hafi
verið bundnar, fyrst í birgðum afurðanna,
bæði hérlendis og erlendis, en síðan í inn-
heimtu andvirðis þeirra og í virði skilaðs en
ónotaðs gjaldeyris. Þetta ber að hafa hugfast
í sambandi við skýrslur um útflutningsfram-
leiðslu og útflutningsvörubirgðir. Tölur með-
fylgjandi töfluverks standa ekki í neinu sam-
bandi við framleiðslu eða birgðir sama árs.
Virði gjaldeyris umfram gengisvirði hans verð-
ur að teljast falið í birgðum og gjaldeyris-
forða á hverjum tíma, þar til það er kræft
samkvæmt reglum nefndra stofnana.
Útgjöldin eru og í meginatriðum færð á því
ári, er þau falla til og verða að lögmætum
kröfum samkvæmt fjárlögum, öðrum lögum
um ríkisfjárveitingar og nánari ákvörðunum
framkvæmdavaldsins. Laun og annar rekstrar-
kostnaður ríkisins sjálfs er færður á því ári,
er vinnan fer fram og kostnaðargæðin koma
til nota, þ. e. eru afhent. Framkvæmdir ríkis-
75