Öldrun - 01.09.2001, Blaðsíða 11

11ÖLDRUN – 19. ÁRG. 2. TBL. 2001
stjórnmálamönnum og starfsmönnum kerfisins, og
urðu hvati að umræðum og seinna aðgerðum til
úrbóta. Í kjölfar þessa sótti Akureyrarbær um, og fékk,
reynslusveitarfélagsverkefni á sviði heilsugæslu- og
öldrunarmála. Með því skapaðist einstakt tækifæri til
nýsköpunar og þróunarstarfs. Dæmi um það er þetta
tilraunaverkefni sem er til komið vegna samvinnu milli
starfsfólks öldrunarþjónustu bæjarins og heilsugæslu-
stöðvarinnar og sameiginlegs áhuga á forvörnum og
heilsueflingu ekki síst fyrir aldraðra.
Fyrirbyggjandi heimsóknir – Rødovrep-
rojektet
Hópur áhugasamra starfsmanna byrjaði á árinu
1997 að skoða ýmsa möguleika í þróun heilsuverndar
aldraðra. Skoðaðar voru rannsóknir og tilraunaverk-
efni sem gerð hafa verið víða um heim. Við stöldruðum
fljótlega við nokkrar rannsóknir á áhrifum svokallaðra
fyrirbyggjandi heimsókna. Í Rødovre í Danmörku var á
níunda áratug liðinnar aldar gerð rannsókn sem leiddi
í ljós veruleg forvarnaráhrif af heimsóknum heilbrigð-
isstarfsmanna til eldra fólks. Um var að ræða rannsókn
þar sem hópur aldraðra fékk þrjár heimsóknir heil-
brigðisstarfsmanns á ári í þrjú ár. Rannsóknin leiddi í
ljós verulegan mun á heilsufari og líðan þeirra sem
heimsóttir voru og samanburðarhópsins. Þannig þurfti
rannsóknarhópurinn, 24% færri daga á sjúkrahúsi, 31%
færri innlagnir á hjúkrunarheimili og 50% færri heim-
sóknir vaktlækna en samanburðarhópurinn. Aðrar
rannsóknir hafa sýnt töluverðan árangur af þessari
vinnuaðferð en Rødovrerannsóknin er þó sú
jákvæðasta. Erfitt hefur reynst að benda á einhvern
einn þátt sem skýrir árangurinn öðrum fremur. Ýmis-
legt bendir til þess að heimsóknirnar skili fyrst og
fremst aukinni öryggistilfinningu og upplifun af stjórn
á eigin aðstæðum. Með heimsóknunum er hinum aldr-
aða gefinn kostur á tengingu við kerfið í gegnum heil-
brigðisstarfsmann. Tengingu sem hann getur sjálfur
stýrt töluvert og mótað á eigin forsendum.
Niðurstöður Rødovrerannsóknarinnar þóttu vera
sterk vísbending um gagnsemi þessarar vinnuaðferðar
og urðu til þess að 1995 voru fyrirbyggjandi heim-
sóknir festar í lög í Danmörku. Sveitarfélögin sjá um
framkvæmd heimsóknanna og hafa töluvert frelsi um
útfærsluna en aðalatriði er að þeim er skylt að bjóða
öllum 75 ára og eldri upp á heimsókn heilbrigðisstarfs-
manns tvisvar á ári. Margir hafa fylgst með gangi þess-
ara mála í Danmörku af miklum áhuga og nú er t.d. í
gangi í Svíþjóð umfangsmikil athugun á þessari vinnu-
aðferð sem mörg sveitarfélög taka þátt í. Niðurstaðna
er að vænta á næsta ári.
Undirbúningur
Í lok árs 1999 var vinna undirbúningshópsins
komin á það stig að farin var kynnisferð til Danmerkur
þar sem heimsótt voru þrjú sveitarfélög: Frederiks-
sund, Rødovre og Kaupmannahöfn (nánar tiltekið
Ryvang á Østerbro). Þegar hér er komið sögu eru í
undirbúningshópnum Kristín Sigursveinsdóttir iðju-
þjálfi og verkefnisstjóri Búsetu- og öldrunardeildar og
hjúkrunarfræðingarnir Margrét Guðjónsdóttir, hjúkr-
unarforstjóri Heilsugæslustöðvarinnar á Akureyri og
Rut Petersen deildarstjóri heimahjúkrunar. Hópurinn
ræddi við starfsmenn, fékk upplýsingar um skipulagn-
ingu, kynningarstarf, undirbúning og fleira. Flestir
virtust sammála um að mikilsvert væri að hafa fleiri en
eina starfsstétt í þessum heimsóknum og að starfs-
mennirnir þyrftu að hafa áhuga á og reynslu af starfi
með öldruðum.
Félagsmálaráð Akureyrarbæjar hafði fylgst með
þessari þróunarvinnu af áhuga og stutt við hana með
ráðum og dáð. Fjármunir til verkefnisins voru hins
vegar ekki að fullu tryggðir. Með samningi sem Akur-
eyrarbær gerði við Heilbrigðis- og tryggingamála-ráðu-
neytið um að Akureyrarbær sinnti áfram reynsluverk-
efnum á sviði öldrunarmála og heilsugæslu skapaðist
fjárhagslegur grunnur fyrir þetta verkefni og því var
hægt að byrja um mitt ár 2000. Verkefnið skyldi standa
í eitt og hálft ár eða til ársloka 2001 en þá rennur samn-
ingur við ráðuneytið út.
Markmið
Markmið tilraunaverkefnisins er tvíþætt:
• Að efla aldraða í viðleitni sinni til að viðhalda heil-
brigði sem lengst.
• Að reyna vinnuaðferð í heilsuvernd aldraðra sem
notuð hefur verið erlendis með góðum árangri
Leiðir
Heimsóknir heilbrigðisstarfsmanna þar sem
áhersla er lögð á:
• að styðja við og hvetja til heilbrigðs lífsstíls
• að veita upplýsingar og fræðslu um heilsufar, líf-
erni og þjónustu við aldraða
• að greina áhættuþætti og þörf fyrir aðstoð og veita
hana í tæka tíð
• að koma á tengslum milli aldraðra og fagaðila í
öldrunarþjónustu
Markhópur
Allir íbúar 75 ára og eldri á upptökusvæði Heilsu-
gæslustöðvarinnar á Akureyri (samtals 10 sveitarfélög
með um 18000 íbúa), sem búa heima þ.e. utan stofn-
ana, og ekki hafa heimahjúkrun. Samtals er um að
ræða um 600 íbúa.
Framkvæmd og vinnutilhögun
Byrjað var að undirbúa framkvæmd heimsóknanna
vorið 2000. Tveir starfsmenn voru ráðnir til verksins,
Inga Eydal, hjúkrunarfræðingur og Kristín Tómas-
dóttir, iðjuþjálfi. Þær voru ráðnar í 80% starf hvor. Und-
irbúningurinn fólst m.a. í því að starfsmenn skipulögðu
starfið framundan, lásu sér til, söfnuðu fræðsluefni og