Öldrun - 01.05.2007, Blaðsíða 40

0
www.oldrun.net ÖLDRUN – 25. árg. 1. tbl. 2007
Líkt og gert var áður var athugað hvernig frammistaða
einstaklinga í sjúklingahóp, systkinahóp og viðmiðunar­
hóp dreifðist á taugasálfræðilegu prófunum.
Nánari athugun leiddi í ljós að fimm systkini (rúm 15%)
skoruðu svipað og Alzheimers­sjúklingahópurinn á tauga­
sálfræðilegu prófunum. Til samanburðar var enginn í við­
miðunarhóp sem fékk svipaða niðurstöðu. Eins og í fyrri
rannsókninni var búið að útiloka frá tölfræði úrvinnslu
einstaklinga sem mældust útlagar á taugasálfræðilegu
prófunum, þ.e.a.s. skoruðu þremur staðalfrávikum lakar
en hinir í hópnum á fleiri en tveimur verkefnum. Talið var
mjög sennilegt að þar sem vitræn skerðing væri svona
mikil og víðtæk þá væru þeir mjög líklega nú þegar komn­
ir með heilabilun og ættu því að flokkast sem Alzheimers­
sjúklingar en ekki sem heilbrigðir einstaklingar úti í þjóð­
félaginu sem eingöngu ættu það sameiginlegt að hafa
ákveðna ættarsögu um Alzheimers­sjúkdóm.
Nokkrir þátttakendur kusu að fá ekki upplýsingar um
eigin frammistöðu á taugasálfræðilegu prófunum. Öðrum
sem ekki höfðu sýnt marktæka afturför á taugasálfræðilegu
prófunum var sent bréf þar sem fram kom að frammistaða
þeirra hafði verið innan eðlilegra marka. Ábyrgðarlæknir
rannsóknarinnar hafði svo samband við þá einstaklinga
þar sem frammistaða benti til að um byrjandi heilabilun
væri að ræða og bauð þeim að koma á minnismóttökuna á
Landakoti í nánari rannsókn.
Umræða og ályktun
Svo virðist sem flestir af þeim sem greindust skertir á
taugasálfræðilegu prófunum í fyrstu rannsókninni hafi um
sex árum síðar verið komnir með greiningu um heilabil­
un. Brottfall úr rannsókninni var töluvert og hafði fylgni
við slaka frammistöðu í fyrri prófun. Eins og við var að
búast fór þátttakendum almennt nokkuð aftur á taugasál­
fræðilegu prófunum á þessum sex árum.
Samanborið við fyrri rannsókn eru niðurstöður úr end­
urprófun sambærilegar hvað varðar hlutfall systkina og
fólks í viðmiðunarhópi sem skorar svipað og nýgreindir
Alzheimers­sjúklingar á taugasálfræðilegu prófunum. Út
frá þessu mætti því álykta að á hverjum tíma myndu um
12­15% systkina Alzheimers­sjúklinga á aldrinum 60­88
ára sem ekki hafa leitað til læknis út af minnistruflunum
standa sig marktækt verr en þeir sem hvorki eiga systkini
né foreldra með heilabilun á þeim taugasálfræðilegu próf­
um sem eru hvað næmust á byrjandi Alzheimers­sjúkdóm.
Niðurstöður rannsóknarinnar benda jafnframt til að þeir
þátttakendur sem voru með skerta frammistöðu á þess­
um ákveðnu taugasálfræðilegu prófum séu hugsanlega
á frumstigi sjúkdómsins og komi til með að fá greiningu
innan sex ára.
Þessi rannsókn er í samræmi við nokkrar aðrar rann­
sóknir sem sýnt hafa að hægt sé að greina vitræna skerð­
ingu sem undanfara Alzheimers­sjúkdóms talsvert áður
en greiningarviðmið fyrir sjúkdóminn eru uppfyllt og áður
en viðkomandi sýnir það mikil einkenni að hann leiti lækn­
is. Mjög fáar rannsóknir hafa náð til systkina Alzheimers­
sjúklinga með síðbúinn sjúkdóm og engin þeirra svo vitað
sé hefur falið í sér svo ítarlegt taugasálfræðilegt mat, né
heldur fylgt systkinunum eftir og endurprófað að nokkr­
um árum liðnum.
Rannsókn árið 2006 til dagsins í dag.
Í dag er verið að endurprófa þau börn Alzheimers­
sjúklinga sem þátt tóku í taugasálfræðilegu rannsókninni
á árunum 1998­2001, ásamt þeim viðmiðum sem prófuð
voru fyrir þennan aldurshóp. Sú rannsókn er langt komin
en Magnús Jóhannsson vinnur að henni sem lokaverkefni
í Cand. Psych. námi í sálfræði við Kaupmannahafnarhá­
skóla. Þar er spennandi að sjá hvort börn Alzheimers­
sjúklinga sýni samskonar tilhneigingu varðandi skerta
vitræna getu á þeim taugasálfræðilegu prófum sem hafa
reynst hvað næmust á byrjandi Alzheimers­sjúkdóm. Nið­
urstaðna er að vænta seinna á þessu ári.
Aðrir sem hafa komið að rannsókn þessari eru:
Haukur Örvar Pálmason sálfræðingur
Magnús Jóhannsson Cand. Psych. sálfræðinemi
Valgerður Ólafsdóttir B.A. sálfræðinemi
Öldrunarsvið, Landspítala-háskólasjúkrahúss
Jón Snædal, MD
Sigurbjörn Björnsson, MD
Pálmi V. Jónsson, MD
Íslensk erfðagreining
Þorlákur Jónsson, Ph.D
Þjónustumiðstöð rannsóknaverkefna
Halldóra Gröndal, BS
Marie Muller, BS
Rannsóknum þeim sem lýst er að ofan eru gerð ítarleg
skil í eftirfarandi ritum:
Smári Pálsson (2002). Cognitive impairments of Alzheimer’s disease
patients: Possible preclinical signs of the disease. Cand. psych. ritgerð:
Háskólinn í Kaupmannahöfn. Á slóðinni http://www.psy.ku.dk/
gade/specialer/2002Smari.pdf
Ella Björt Teague (2005). Er systkinum Alzheimers­sjúklinga hættara
við heilabilun en öðrum? B.A. ritgerð, Háskóli Íslands, Reykjavík.
Heimildir
Alloul, K., Sauriol, L., Kennedy, W., Laurier, C., Tessier, G., Novosel,
S. ofl. (1998). Alzheimer’s disease: a review of the disease, its
epidemiology and economic impact. Archives of Gerontology and
Geriatrics, 27, 189­221.
American Psychiatric Association (APA). (1994). Diagnostic and
Statistical Manual of Mental Disorders (4. útgáfa). Washington, DC:
APA.
Bozoki, A., Giordani, B., Heidebrink, J. L., Berent, S. og Foster, L. (2001).
Mild Cognitive Impairments Predict Dementia in Nondemented
Elderly Patients With Memory Loss. Archives of Neurology, 58, 411­
416.
Chen, P., Ratecliff, G., Phil, D., Belle, S. H., Cauley, J. A., DeKosky,
S. T. og Ganguli, M. (2000). Cognitive tests that best discriminate
between presymptomatic AD and those who remain nondemented.
Neurology, 55, 1847­1853.
Collie, A. og Maruff, P. (2000). The neuropsychology of preclinical
Alzheimer’s disease and mild cognitive impairment. Neuroscience
and Biobehavioral Reviews, 24, 365­374.
Daly, E., Zaitchik, D., Copeland, M., Schmahmann, J., Gunther, J. og
Albert, M. (2000). Predicting Conversion to Alzheimer Disease
Using Standardized Clinical Information. Archives of Neurology, 57,
675­680.
Elias, M. F., Beiser, A., Wolf, P. A., Au, R., White, R. F.og D’Agostino,
R. B. (2000). The Preclinical Phase of Alzheimer Disease: A 22­
Year Prospective Study of the Framingham Cohort. Archives of
Neurology, 57, 808­813.