STARA - 14.11.2015, Blaðsíða 19
S
T
A
R
A
n
o
.5
3
.T
B
L
2
0
15
19
Þessi útskýring hljómar sennilega.
Ef hjúkrunarfræðingum er þrælað
út á of lágum launum mun heil-
brigðisþjónustan líða fyrir það
— ekki vegna þess að hjúkrunar-
fræðingarnir séu vanhæfir heldur
vegna þess að þeir flytja burt. Eða
finna sér hagkvæmari vinnu. Það
grefur undan öllu heilbrigðiskerfinu.
Á Íslandi er list jafnvel enn verr
borguð en listgagnrýni. Hvers
vegna eru þá söfnin full af góðri
list? Ef til vill vegna þess að lista-
menn mæla ekki tíma sinn í vinnu-
stundum. Þeir eru listamenn; þeir
líta ekki til baka. Eða vegna þess að
söfnin þrífast á undantekningum.
En undantekningin sannar regluna,
eins og sagt er. Og ef reglan er sú
að listamönnum er ekki borgað
grefur það undan allri greininni.
Listmarkaðurinn á Íslandi er ekki
burðugur, en það þýðir ekki að list
sé utan markaðarins. Íhaldsmenn
hafa ef til vill rétt fyrir sér í því að
gæði eddukvæða verði ekki metin
af tímakaupi höfundanna. En
það er jafnframt barnaskapur að
halda því fram að list sé óháð
hagkerfinu og þar með efna-
hagslegum þörfum. Lítum aftur
til niðursveiflunnar í íslenskri list
eftir efnahagshrunið 2008. Ekki var
nóg með að söfnin urðu skelin af
sjálfum sér, listamenn fluttu burt
og listamannarekin rými lokuðu.
Listmarkaðurinn nánast hvarf. Hin
minnisverðu orð Bills
Clinton koma upp í hugann:
„It’s the economy, stupid.”
Markmiðið með þessum skrifum
mínum er að benda á að það er
ekki aðeins jafnréttismál að lista-
menn fái borgað fyrir vinnu sína.
Þetta snýst um að skapa heilbrigt
og hvetjandi vinnuumhverfi. Vinna
listamanna og laun þeirra þurfa að
vera raunverulegur hluti efnahags-
lífsins. Heilbrigði alls kerfisins
er að veði. Það er ekki nóg að Lista-
safn Reykjavíkur borgi listamönn-
um fyrir sýningar. Ein stofnun ætti
ekki að vera gerð að undantekningu
sem sannar þá reglu að listamenn
vinni almennt frítt. Það þarf að
vera viðtekin regla. Þess vegna dáist
ég að því frumkvæði SÍM að fá
söfnin til að skapa sameiginlegan
ramma fyrir viðræður við ríkið,
borgina og bæjaryfirvöld.
Þegar ég varð safnstjóri Listasafns
Reykjavíkur árið 2005 borgaði
safnið þegar styrki vegna stórra
uppsetninga. Það var ekki há upp-
hæð og hún var ekki sú sama fyrir
alla vinnu. En þetta var viðurkenn-
ing á að þörfin væri til staðar. Öll
hækkun á styrkjum næstu árin
stöðvaðist með hruni íslensku bank-
anna. Þrátt fyrir mýtuna um undra-
verða endurreisn er langt frá því
að efnahagskrísan sé yfirstaðin. En
umræðan sem SÍM hefur efnt til er
drifin áfram af nauðsyn. Listamenn
og liststofnanir verða að taka þátt í
hinni heitu umræðu í íslensku sam-
félagi um laun og jafna skiptingu
auðæfa. Hættan sem steðjar að
söfnum um þessar mundir er
ekki að uppbyggingin sé helst til
hægfara heldur að niðurskurðurinn
verði festur í sessi. Og hættan sem
steðjar að listamönnum er að með
þeim niðurskurði verði efnahags-
legum þörfum þeirra endanlega ýtt
til hliðar. Því verða listamenn og
listasöfn að sameinast í að krefjast
þess að eigendur safnanna geri það
að sameiginlegum metnaði sínum
að skapa heilbrigt og vaxtarhvetjandi
vinnuumhverfi fyrir listirnar.
„Og ef reglan er sú að listamönnum
er ekki borgað grefur það undan
allri greininni.“