STARA - 01.09.2015, Blaðsíða 12

S
T
A
R
A

n
o
.4
2
.T
B
L
2
0
15
12
svæðinu til að virða þá ákvörðun. Í yfirlýsingu frá
þeim kemur fram að það geri þeir til að tryggja
góð samskipti í samfélaginu sem heild, til að róa
samvisku íbúanna og til að koma í veg fyrir misskiln-
ing og utanaðkomandi þrýsting sem spilli sam-
ræðum milli trúarhópa í borginni í stað þess að
efla þær. Þrátt fyrir það hélt trúarstarf í moskunni
áfram. Föstudaginn 15. maí, viku eftir að skálinn
opnaði, birti borgarblaðið VeneziaToday frétt af
hádegisathöfn sem fór fram þann dag í moskunni
og hinn „íslenski ímam Ali“ stóð fyrir. Fyrirsögn
fréttarinnar er: „Í moskunni er beðist fyrir þrátt
fyrir bann: »Stjórnmálamenn og ofstækismenn,
þegiði«“, sem er túlkun blaðsins á áherslum í
ræðu íslenska ímamsins. Fréttin í blaðinu er
almennt hlutlaus, en þó greinilegt að blaðamanni
þykir sérkennilegt að utanaðkomandi aðilar skuli
halda uppi safnaðarstarfi í moskunni í trássi við
forsvarsmenn samfélags múslima í borginni.
Blaðamaður veltir því fyrir sér hverjir séu þessir
„ofstækismenn“ sem ímaminn vísar til, það sé
ekki á hreinu hvort hann eigi þar við íslamska
harðlínumenn eða hvort þar sé einnig vísað til
fulltrúa samfélags múslima í Feneyjum sem biðji
fólk að hætta skipulegu starfi í moskunni.
Samkvæmt mynd sem Luigi Constantini tók af
athöfninni þennan dag og birtist í The Telegraph
er greinilegt að hún hefur verið vel sótt þrátt
fyrir tilmæli leiðtoga múslima. Á myndinni má
telja um 100 karlmenn krjúpandi við tilbeiðslu.
Reikna má með því að 10–15 konur hafi einn-
ig tekið þátt krjúpandi á bak við skerm, auk
annarra áhorfenda. Það bendir því allt til þess að í
bygging-unni hafi þennan föstudag verið talsvert
fleiri en þeir tæplega 90 manns sem mega vera
þar í einu.
Ritskoðun listaverka í Feneyjum — álitamál
Félagsleg listsköpun er að mörgu leyti ólík
hefðbundinni gerð listaverka. Í verki sem byggir
á félagslegu ferli verða álitamál um ritskoðun eða
skerðingu á tjáningarfrelsi oft mjög flókin. Þegar
bannað er að sýna málverk, ljósmynd, kvikmynd
eða höggmynd er nokkuð óyggjandi að unnið er
gegn tjáningarfrelsi listamannsins. Þetta eru verk
sem listamaðurinn gerir á sínum eigin vegum og
sýnir í afmörkuðu og yfirleitt sérhæfðu sýningar-
rými. Samfélagsverk eru öðruvísi vegna þess að
þau fela í sér inngrip í það samhengi sem þau eru
búin til fyrir. Þau eru því ekki sjálfstæðar tjáningar-
einingar eins og hefðbundin verk, heldur er þeim
ætlað að vinna beint inn í samhengi þar sem til
koma ákvarðanir — og ákvarðanafrelsi — margra
annarra en listamannsins sjálfs. Listamaður sem
vinnur samfélagsverk verður því að gefa eftir hluta
af höfundarfrelsi sínu til að gefa svigrúm fyrir
tjáningarfrelsi annarra. Samfélagsverk er háð því
að það samfélag sem því er ætlað að hafa áhrif á
sé virkur þátttakandi við gerð þess. Þegar sam-
félagsverk verður að veruleika felur það í sér að
listamanninum hafi tekist að ná sátt um ýmis
álitamál sem tengjast verkinu. Ef slíkt misheppn-
ast má að sama skapi segja að listamanninum hafi
ekki tekist að vinna með ólíka þætti menningar-
legs umhverfis — þessvegna hafi verkið ekki náð
að verða til. Vegna þessa eðlis samfélagsverka er
erfiðara að ákvarða hvar og hvenær ritskoðun á
sér stað, hvenær samfélagið bregst við með of-
beldi og skerðir tjáningarfrelsi listamannsins, eða
hvenær listamanninum hafi einfaldlega mistekist
að vinna með menningarlegt samhengi verksins.
Þetta á að einhverju leyti við um öll þau verk sem
„Það að listamaðurinn lét moskuna í hendur samfélags
múslima í Feneyjum kann að hafa breytt forsendum
verksins í augum yfirvalda. Við þetta voru ítök feneyska
múslimasamfélagsins í verkinu orðin umtalsverð og verkið
ekki lengur einskorðað við innra rými sýningarskálans.“