Són - 01.01.2004, Síða 43

MÁLSHÁTTAKVÆÐI 43
að í stað slétt bæri að lesa slætt, þ.e ‘sljólega, vægilega, án meinyrða’ slætt sé
hvk. af slær: ‘sljór’, sbr. slælega og so. slæva. Með þeim leshætti yrði rímið
einnig fullkomið. Anne Holtsmark8 er á sömu skoðun og Jón og þýðir
‘uten brodd’. 7 Aðeins einn málsháttur kemur fyrir í þessu erindi: róa verður
fyrst á hið næsta nes (eða til hins næsta ness eins og Finnur Jónsson9 hefur breytt
vísuorðinu til að rímið verði rétt). Merkingin er sú að taka eigi viðfangsefni
í réttri röð, byrja á byrjuninni. Málshátturinn er til í norsku: ein skal fyrst ro
fyre næste nes.
Finnur Jónsson10 og fleiri, sem
telja að skáldið noti málshætt-
ina til þess að segja ákveðna
sögu, geta bent á þetta erindi.
Lesa má sögu um tryggðarof
sem kemst í hámæli út úr
fyrstu vísuorðunum. Stúlkan
hefur farið illa að ráði sínu
gagnvart skáldinu og við
skynjum gremju skáldsins og
biturleika. 1 þjóð spyr allt það er
þrír menn vitu: alkunnur málsháttur, kemur t.d. fyrir í 63. vísu „Hávamála“:
„einn vita / né annar skal; / þjóð veit ef þrír eru.“ 2 þeir hafa verr er tryggðum
slitu: ‘þeir, sem rjúfa tryggðir, kjósa sér til handa hinn verri hlut’. Sögnin að
hafa merkir hér og oftar í kvæðinu ‘að láta sér (vel/illa) fara’. Sveinbjörn
Egilsson11 bendir á svipaða hugsun í 23. vísu í „Sigurdrífumálum“: „armur er
vára vargur“, þ.e. ‘sá, er rýfur eiðana, er illur’. 3 ekki er því til eins manns skotið:
‘ekki er hér verið að sneiða að einhverjum sérstökum’. 4 ýmsir hafa þau dæmi
hlotið: ‘ýmsir hafa mátt reyna slíkt’, sbr. það sem segir í lokavísuorði stefsins í
11. erindi: slíks dæmi verður mörgum nú. 5 hermdarorð munu hittast í: ‘í kvæðinu
munu finnast bituryrði’. hermd: (kvk.) ‘reiði, gremja’, skylt harmur. 6 heimult á
eg að glaupsa of því: ‘ég hef leyfi til að þvaðra um það’ (og ef til vill hæðast að
því um leið). Sögnin að glaupsa er fágæt og merkir að ‘þvaðra, masa’. Mun
vera skyld gloppa, gljúfur. 7 nokkuð varð hún sýsla of sig: ‘hún hugsaði einkum um
sjálfa sig’. Vísuorðið er eins konar innskot en áttunda línan er framhald
sjöttu ljóðlínu. 8 svinneyg drós hve hún fór við mig: ‘hvernig hin vitureyga kona
3
Þjóð spyr allt það er þrír menn vitu.
Þeir hafa verr er tryggðum slitu.
Ekki er því til eins manns skotið,
ýmsir hafa þau dæmi hlotið.
Hermdarorð munu hittast í,
heimult á eg að glaupsa of því
— nokkuð varð hún sýsla of sig —
svinneyg drós hve hún fór við mig.
8 Holtsmark (1937:11).
9 Den norsk-islandske skjaldedigtning B II (1915:138).
10 Finnur Jónsson (1890:265).
11 Sveinbjörn Egilsson (1860:285).