Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2010, Blaðsíða 17

rannsóknarhefða í félagsvísindum en ævisögu -
legar rannsóknir eiga sér rætur í mörg um og
mis munandi fræðigreinum (Bogdan og Biklen,
1998; Creswell,1998; Plummer, 2001).
eigindlegar lífssögurannsóknir hafa verið
skilgreindar á margvíslegan hátt, en ég styðst
við skilgreiningar tveggja fræðimanna í fé lags -
vísindum, þeirra kens Plummer (2001) og
normans Denzin (1989). Plummer (2001) skil -
greinir lífssöguaðferð sem rannsókn sem
byggist á söfnun persónulegra gagna um lífs -
hlaup manneskju. Denzin (1989) leggur auk
þess áherslu á að lífssöguaðferðir felist í söfnun
gagna sem lýsa tímamótum í lífi manneskj unn -
ar. Lífshlaupinu má skipta í nokkur hefðbundin
skeið, svo sem bernsku, unglingsár, fullorðinsár
og elliár. innan þessara tímaskeiða er síðan að
finna lykilatburði eins og upphaf skólagöngu,
fermingu, hjúskap og barneignir, svo og mikil -
væga áfanga sem tengjast menntun, starfsframa
og ýmsum tilfinningalegum atburðum á lífs -
leiðinni (Priestley, 2003; sigurður gylfi magn -
ús son, 2005). Bent hefur verið á að mikilvægt
sé að beina sjónum að þeirri breyt ingu sem
verður þegar einstaklingurinn fer af einu skeiði
á annað. Þessar breytingar kalla oft á mikil
umskipti í lífi fólks sem verða til þess að það
endurskoðar líf sitt og sjálft sig. einnig hefur
verið bent á að minni fólks tengist þessum
tímamótum og geti verið eins konar vegvísir
við upprifjun minninganna (Denzin, 1989;
sigurður gylfi magnússon, 2005). í rannsókn
minni beindi ég samtölum að þessum tíma -
mótum en komst fljótt að því að í lífi fólksins í
rannsókn minni er ekki að finna marga tíma -
móta atburði sem tengjast svokölluðu eðlilegu
lífshlaupi. nokkrar af lífssögupersónunum fluttu
til dæmis á stofnanir þegar jafnaldrar þeirra
voru að hefja skólagöngu og í stað þess að
stofna fjölskyldur voru konurnar í rannsókninni
látnar gangast undir ófrjósemisaðgerðir, og svo
má áfram telja. Tímamót í lífi fólksins voru því
ekki þau sömu og annarra en eigi að síður eiga
þau sér sameiginleg tímamót sem mótuðust af
áðurnefndum atburðum. í þessari grein set ég
niðurstöður mínar fram út frá þeim tímamóta -
atburðum sem fólkið lýsti og leitast við að
tengja þá við bernsku þeirra og æskuár.
auk lífssögupersónanna átta tóku þátt í
rann sókninni aðstandendur og fagfólk, alls 22.
Þegar ég hóf rannsóknarvinnuna var ætlunin að
byggja hana á hefðbundnum félagsvísindalegum
lífs sögu aðferðum en algengast er að þær hvíli
að mestu á opnum viðtölum eða samtölum við
hvern og einn þátttakenda og söfnun sögulegra
gagna (Plummer, 2001). með aukinni þekk ingu
minni á möguleikum lífssöguaðferðarinnar og
ekki síður vegna áhuga, djúprar þarfar og
löngunar viðmælenda minna til að rifja upp
minningar og segja sögur sínar þróaðist rann -
sóknin í þá átt að mun meiri samvinna var við
lífssögupersónur rannsóknarinnar en ég hafði
gert ráð fyrir í upphafi. auk þess að byggja á
hefðbundnum lífssöguaðferðum, eins og ætlun -
in var í byrjun, stofnaði ég rannsóknar hóp sem
í áttu sæti auk mín fjórar konur sem allar eru
lykilþátttakendur í rannsókninni. Þær tóku virk -
an þátt í öllu rannsóknarferlinu með mér. Hóp -
urinn hafði mikil áhrif á þróun rann sóknarinnar
og varð til þess að ég endurskoðaði aðferða -
fræðilega nálgun mína og hún tók á sig æ fleiri
einkenni samvinnu rann sóknar (Walmsl ey og
Johnson, 2003). í slíkum rannsókn um er gert
ráð fyrir nánara samstarfi við þátttakendur, sem
litið er á sem meðrann sakendur, en í hefð -
bundnari rannsóknum (sjá nánar guðrúnu V.
stefánsdóttur, 2008).
gagnasöfnun í rannsókninni má skipta í
fjóra meginhluta:
1. Ég átti fimm til sjö einstaklingssamtöl við
lykilþátttakendurna átta. samhliða voru
gerðar þátttökuathuganir á heimilum þeirra
og vinnustöðum. í framhaldi af þessu voru
fyrstu drög að lífssögum skrifuð í náinni
samvinnu við hverja og eina lífssögu persónu.
2. stofnaðir voru tveir rýnihópar sem í áttu
sæti, auk mín, lífssögupersóna, systkini henn -
ar og fagfólk. eftir rýnihópaviðtölin voru
lífssögurnar endurskoðaðar í samvinnu við
lífssögupersónurnar og nýjum upplýsingum
sem fram höfðu komið var bætt við.
3. stofnaður var rannsóknarhópur, söguhópur -
inn, sem starfaði saman í þrjú ár. Við hittumst
einu sinni í viku fyrstu tvö árin og einu sinni
í mánuði í eitt ár.
4. rýnt var í persónuleg skjöl og upplýsingar
frá einni af þjónustuskrifstofum í málaflokki
fatlaðs fólks um þrjár af lífssögupersónum
rann sóknarinnar.
í þessari grein er byggt á gögnum úr öllum
17Raddir fólks með þroskahömlun
Tímarit um menntarannsóknir, 7. árgangur 2010
Tímarit um menntarannsóknir_Layout 1 1/17/11 5:18 PM Page 17