Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2010, Blaðsíða 94

það var ekki nýmæli því hliðstæð markmiðs -
setning fyrir brautir hafði verið í eldri nám -
skrám. almennu markmiðin voru ekki heldur
alger nýlunda því í lögum og reglugerðum frá
fyrri tíð höfðu framhaldsskólum verið sett
almenn markmið. í reglugerð fyrir Lærða skól -
ann sem gefin var út 1850 sagði t.d. í 4. grein
að skólinn ætti „að sjá um að piltar verði guð -
ræknir og siðprúðir“ (kristinn ármannsson,
einar magn ús son, guðni guðmundsson og
Heimir Þorleifs son, 1975, bls. 19) og í reglugerð
fyrir Hinn almenna menntaskóla í reykjavík
frá árinu 1904 sagði að markmið skólans væri
að „efla sálar- og líkamsþroska nemendanna“
(kristinn ármannsson o. fl., 1975, bls. 70).
Heildstæð löggjöf um framhaldsskóla varð
ekki til fyrr en með lögum nr. 57 frá 1988.
markmiðssetningin í þeim er stuttorð. Hún er í
2. gr. þar sem segir:
Hlutverk framhaldsskóla er eftirfarandi:
• að búa nemendur undir líf og starf í lýð -
ræðissamfélagi með því að skapa skilyrði til
náms og þroska við allra hæfi,
• að búa nemendur undir störf í atvinnulífinu
með sérnámi er veiti starfsréttindi,
• að búa nemendur undir nám í sérskólum og á
háskólastigi með því að veita þeim þekkingu
og þjálfun í vinnubrögðum.
Lögin frá 1988 giltu í átta ár þar til sett voru ný
framhaldsskólalög, nr. 80 frá 1996, þar sem
tilgreind voru eftirtalin markmið í 2. gr.
Hlutverk framhaldsskóla er að stuðla að al hliða
þroska allra nemenda svo að þeir verði sem best
búnir undir að taka virkan þátt í lýðræðisþjóð -
félagi. Framhaldsskólinn býr nemendur undir
störf í atvinnulífinu og frekara nám.
Framhaldsskólinn skal leitast við að efla
ábyrgð arkennd, víðsýni, frumkvæði, sjálfs traust
og umburðarlyndi nemenda, þjálfa þá í öguðum
og sjálfstæðum vinnubrögðum og gagnrýninni
hugsun, kenna þeim að njóta menningarlegra
verðmæta og hvetja til stöðugrar þekkingar -
leitar.
markmiðskaflinn í almennum hluta Aðal nám -
skrárinnar frá 1999 (menntamálaráðu neytið,
1999) byggist á þessari lagagrein en bætir
töluvert miklu við hana og er mun ítarlegri en
fyrri tilraunir yfirvalda til að skilgreina markmið
náms á framhaldsskólastigi.
Tvenns konar kenningar um almenn markmið
Hollenski námskrárfræðingurinn Jan van den
akker (2003) hefur skipt lýsingum á námskrám
skóla í þrjár hæðir eða stig þar sem hver skiptist
í tvö millistig svo þrepin eru alls sex. á efstu
hæðinni eru menntahugsjónir og almenn mark -
mið sem skólum eru sett af yfirvöldum. á
miðhæðinni er námskráin eins og kennarar túlka
hana og framkvæma. á neðstu hæð er svo
reynsla nemenda og það sem þeir ná að læra.
samkvæmt því sem akker (2003) segir er
æði vandasamt að skýra hvernig þessar hæðir
tengjast og hann segir að oft sé mikið bil milli
almennra yfirlýsinga á efstu hæðinni og þess
sem kennarar gera í raun.
Fleiri sérfræðingar hafa efast um að skólar
vinni í raun að almennum markmiðum sem
þeim eru sett. enski menntaheimspekingurinn
John White (2005) hefur t.d. sagt frá könnun
sem hann gerði á ensku námskránni frá árinu
2000, þar sem hann skoðaði hvernig markmið
kennslu í einstökum greinum tengdust almenn -
um markmiðum. niðurstaða hans var að í flest -
um hefðbundnum námsgreinum væru tengslin
afar lausleg.
af menntaheimspekingum sem mér er
kunn ugt um að hafi fjallað um tengsl almennra
markmiða við kennslu og skólastarf er White
(1982, 1997, 2009) skeleggasti og skýrmæltasti
talsmaður þeirrar skoðunar að skólastarf skuli
endurskipulagt út frá almennum markmiðum.
White (1997) hefur lýst umbótum á skólum
svo að þær hljóti að hefjast á að skilgreina svo
góð markmið sem vera má og leiða svo af
þeim undirmarkmið og þannig koll af kolli þar
til komið er að einstökum þáttum skólastarfs -
ins. Hann gerir ráð fyrir að út úr þessu komi
skólar mjög frábrugðnir þeim sem nú tíðkast,
enda hefur hann lýst efasemdum um að nú -
gildandi námskrár verði réttlættar með rökum
(White, 2006).
aðrir menntaheimspekingar hafa efast um
að rétt sé að hugsa um almenn markmið á þann
veg að hægt sé að leiða af þeim hvað skuli kennt
eða hvaða greinabundnu markmiðum skuli
stefnt að. einn fremsti menntaheim spekingur
englendinga á síðustu öld, richard s. Peters
94 Tímarit um menntarannsóknir, 7. árgangur 2010
Tímarit um menntarannsóknir, 7. árgangur 2010
Tímarit um menntarannsóknir_Layout 1 1/17/11 5:18 PM Page 94