Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2010, Blaðsíða 97

97Skilningur framhaldsskólakennara á almennum námsmarkmiðum
Tímarit um menntarannsóknir, 7. árgangur 2010
Ég þekkti aðeins einn af þessum kennurum
fyrir og þau kynni voru ekki náin. Ég hitti hvern
þeirra einu sinni. í upphafi hvers viðtals sagði
ég í stuttu máli hvers konar rannsókn ég væri
að vinna, gerði grein fyrir því að nöfn viðmæl -
enda mundu hvergi birtast né heldur nöfn skól -
anna og að hljóðritunum yrði eytt að rannsókn
lokinni. Flest viðtölin, eða fimmtán, fóru fram
á vinnustað kennara en þrír viðmælendur buðu
mér heim til sín.
auk gagna úr viðtölum studdist ég við texta
Aðalnámskrár framhaldsskóla (menntamála -
ráðu neytið 1999, 2004) og eldri Námskrár handa
framhaldsskólum (menntamálaráðuneytið, 1990).
*
Viðtalstæknin sem ég beitti byggðist einkum á
leiðbeiningum í bók eftir Taylor og Bogdan
(1998) og sú ákvörðun að nota opin viðtöl til
að grundvalla almenna kenningu studdist við
aðferðafræðilegar kenningar úr þeirri sömu bók.
Ég hafði einnig hliðsjón af bók eftir kvale og
Brinkmann (2009). Ég reyndi að nota sem
opnastar spurningar og fá kennarana til að
spjalla vítt og breitt um starf sitt. Hér er dæmi
um hvernig ég opnaði umræðu um almenn
markmið í Aðalnámskránni frá 1999:
Ég: ein breytingin sem varð með nám skránni 1999
var að menntamálaráðuneytið skil greindi
almenn markmið og segir í Aðal námskrá að
þau snerti allar námsgreinar fram haldsskóla
og starfsemi þeirra og þessi almennu markmið
eru til dæmis að nemendur hafi tamið sér
sjálfstæði í hugsun, gagnrýna hugsun, dóm -
greind, um burð ar lyndi, verði færir um að tjá
skoðanir sínar, kunni skil á réttindum og
skyld um ein staklings í lýðræðisþjóðfélagi.
geturðu sagt hvort og þá hvernig þessi listi
hefur áhrif á hvernig þið kennið.
kennari: Þetta er góð spurning … (Úr viðtali við
sögukennara.)
*
Við frumúrvinnslu viðtalanna fylgdi ég að veru -
legu leyti aðferðafræði grundaðrar kenningar
eins og henni er lýst af Creswell (2007),
Charmaz (2006) og Bogdan og Biklen (2003).
Þessi aðferðafræði snýst um að nota aðleiðslu
til að leiða almennar niðurstöður af gögnum
sem aflað er með opnum viðtölum.
aðferðafræðin sem ég beitti var spunnin úr
fleiri þáttum en þeim sem kenndir eru við
grundaða kenningu því þegar ég hafði mótað
tilgátur um einstök atriði í viðtölunum beitti ég
aðferðum hefðbundinnar túlkunarfræði þar sem
ég las viðtölin aftur og mátaði tilgáturnar við
textann í heild. Þessari gerð túlkunarfræði hefur
verið skilmerkilega lýst af norska heimspek -
ingn um Dagfinn Føllesdal (1994) og ég notaði
mér greinargerð hans þótt ég styddist einnig
við skrif Hans-georgs gadamer (1981a, 1981b)
sem var fremstur í flokki þeirra sem fjölluðu
um túlkunarfræði með heimspekilegum hætti á
síðustu öld.
í stuttu máli má lýsa vinnubrögðum mínum
svo að í byrjun hafi ég einkum haldið mig við
aðferðir grundaðrar kenningar og notað þær til
að fá hugmyndir um tilgátur. eftir því sem á
leið beitti ég túlkunarfræði meir og meir og
notaði hana til að fínpússa tilgátur mínar og
prófa þær og meta hverjar væru þess virði að
halda í þær og hverjum væri rétt að hafna.
Þegar texti þessarar greinar var næstum
fullunninn sendi ég viðmælendum hann til
skoðunar. Tveir þeirra gerðu athugasemdir við
tilvitnanir í eigin orð eða útleggingar á þeim og
tók ég tillit til þeirra athugasemda.
niðurstöður
„Stór hluti þeirra er og hefur verið partur af
góðri sögukennslu“
Ég spurði alla kennarana sem ég talaði við hvort
og þá hvernig þeir ynnu að markmiðum sem
tilgreind eru í almennum hluta Aðalnámskrár
framhaldsskóla. Ég fitjaði ekki upp á þessu
umræðuefni fyrr en talsvert var liðið á viðtal og
yfirleitt í framhaldi af umræðu um kennslu í
einstökum áföngum. Ég reyndi að forðast að
láta spurningar um þetta efni hljóma eins og
þær væru aðalatriði í viðtalinu því ég áleit
mögu legt að kennarar fengju þá á tilfinninguna
að ég væri að hanka þá á að fara ekki eftir nám -
skránni.
í 2. töflu er samantekt um það hvernig
kennararnir svöruðu. sumir höfðu um þetta
nokkuð langt mál en í töflunni er reynt að draga
saman kjarna þess sem hver og einn sagði,
ýmist með endursögn eða beinni tilvitnun.
Tímarit um menntarannsóknir_Layout 1 1/17/11 5:18 PM Page 97