Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2013, Blaðsíða 221

221
Þarna [í Auschwitz] gerðist eitthvað, sem enginn hafði áður talið
mögulegt. Þarna var snert við einhverju sem táknar djúpt lag sam-
stöðu allra mannlegra vera; óháð hinum mörgu dýrslegu gjörðum
í mannkynssögunni, þá hafði verið gengið að heilindum þessa lags
sem gefnum ... Auschwitz hefur breytt grunninum að samfellu lífs-
skilyrða í sögunni.15
Þannig þekkingu er auðvelt að gleyma eða bæla. Að viðhalda henni er orðið
enn brýnna, vegna þess að póstmódernísk menning tímans eftir Auschwitz
er þrungin tvíræðni. Í þráhyggju sinni gagnvart minni og fortíð er hún
jafnframt föst í eyðileggingarmætti gleymskunnar. En kannski missir tví-
skipting gleymsku og minnis aftur marks hér. Ef til vill er póstmódernísk
menning Vesturlanda föst í trámatískri þráhyggju um viðburð sem snertir
kjarna sjálfsmyndar okkar og pólitískrar menningar. Sé þetta raunin kunna
helfararminnismerkið, minnisvarðinn og safnið að vera tækin sem Franz
Kafka vildi að bókmenntir væru þegar hann sagði að bókin yrði að vera
öxin á ísilagt hafið innra með okkur.16 Við þörfnumst minnisvarðans og
bókarinnar til að koma í veg fyrir að hafið leggi. Í frystu minni er fortíðin
ekkert nema fortíð. Innri tímaskynjun og pólitík helfararminnisins verða
aftur á móti að beinast að framtíðinni jafnvel þegar fengist er við fortíðina.
Framtíðin mun ekki dæma okkur fyrir að gleyma, heldur fyrir að muna
alltof vel og bregðast samt ekki við í samræmi við þessar minningar.
Gunnþórunn Guðmundsdóttir þýddi
15 Jürgen Habermas, Eine Art Schadensabwicklung, Frankfurt am Main: Suhrkamp,
1987, bls. 163.
16 Franz Kafka, Sendibréf til Oskars Pollack, 27. janúar 1904.
MINNISVARðAR OG HELFARARMINNI Á FJÖLMIðLAÖLD