Dagblaðið Vísir - DV - 10.03.2008, Blaðsíða 7

MÁNUDAGUR 10. MARS 2008 7
4
DV Fréttir
MEÐ SKYRSLUNA
bJÓÐHfSEHiSUNARSTEFNA RlKISSNS
• •
7. MARS
DV fjallaði ítarlega um hvernig tugir
barna og ungmenna voru gerðir ófrjóir
án þeirra samþykkis.
Skýrsla Unnar Birnu var unn-
in að beiðni Þórunnar Sveinbjam-
ardóttur, þáverandi þingmanns og
nú umhverfisráðherra, eins og fram
kom í helgarblaði DV.
Stutt umræða var um skýrsluna
þegar hún var kynnt á Alþingi vor-
ið 2002. Þórunn segist hafg búist
við að lagt yrði í frekari rannsókn-
ir á högum þeirra sem aðgerðirnar
voru gerðar á en ekkert hafi orðið
úr því.
Vanaðir án lagaheimilda
í umræðunum á Alþingi sagði
Jón: „Lögin sem heimiluðu ófrjó-
semisaðgerðir voru á sinni tíð fyrst
og fremst sett hér, eins og ann-
ars staðar, með það að markmiði
að heimila ófrjósemisaðgerðir á
þroskaheftu og geðsjúku fólki. Þau
voru að sönnu hluti af viðurkenndri
heilbrigðisstefnu á Norðurlöndum
og víðar, en eins og fram kemur í
sögulegu yfirliti skýrslunnar má ef-
laust finna dæmi um það einhvers
staðar að tilhneiging hafi verið til
að túlka lögin rúmt."
Því er ljóst að Jón gerði sér grein
fyrir því að á tíðum voru þessar að-
gerðir gerðar í trássi við lögin og án
vitundar þeirra sem voru vanað-
ir, líkt og kemur fram í skýrslunni
sjálfri.
Fimmtíu og níu einstakling-
ar voru vanaðir á ánmum 1938
til 1975 án þess að undirrita sjálf-
ir beiðni þess efnis. Ekki er vitað
hversu mörgum þeirra var raun-
verulegur tílgangur aðgerðarinna
allsendis ókunnur.
Orðið „vönun" var notað í gömlu
lögunum yfir ófrjósemisaðgerðirn-
ar. Vilmtmdur Jónsson, þáverandi
landlæknir og þingmaður Alþýðu-
flokksins, lagði frumvarp til lag-
anna fram og var hann höf-
undur þeirra. Vilmundi
fannst orðið vönun
þjálft og henta
vel sem heiti á
þessum að
gerðum.
Hann
var afar
Það er ekki hægt að
útiloka að það hafi
verið þörfá því en
það var allavega ekki
gert á meðan ég var
í ráðuneytinu"
maður. Til marks um tíðarand-
ann á þessum árum fór frumvarp
hans athugasemdalaust í gegn-
um þingið og varð fljótt að lög-
Ekki vitað hversu margir í
sömu sporum
I skýrslu Unnar Birnu seg-
ir: „Var fólk gert ófrjótt (vegna
þrýsting frá öðrum eða án eigin
samþykkis/vitundar) sem síðar
lifði eðlilegu lífi, vann sína vinnu
og vildi eiga böm? Eða reyndist úr-
skurður manna um andlegan van-
þroska og vanhæfni til að standa á
eigin fótum í framtíðinni í einhverj-
um tilfellum rangur? Fyrrnefnd-
ur dómur á hendur íslenska ríkinu
frá 1996 nægir til að svara þessari
spurningu játandi en ítarlega rann-
sókn þarf til að svara því hvort ein-
hverjir og þá hversu margir hafa
sömu eða svipaða sögu að segja."
Engin slík rannsókn hefur farið
fram. Því er ekki vitað hversu marg-
ir kunna að vera í sömu sporum og
þau Eyrún og Magnús.
Börnin geta átt þroskann inni
Óffjósemisaðgerðir á fólki und-
ir átján ára áTdri voru gagnrýndar í
riti Heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytisins árið
1973. Börn og ungl-
ingar sem töldust
á mörkum þess
að vera greind-
arskertír vom
þarsérstaklega
til umræðu og
þótti greinar-
höfundum
varhugavert
að svipta þau
réttinumtilað
eignást börn.
Vegna ungs
aldurs viðkom-
andi mátti telja
líkur á að and-
legur þroski gæti
enn tekið fram-
förum. Sömuleiðis
var þar vakin athygli
á því að niðurstöð-
ur greindarmæl-
inga vantaði með
beiðnum um
ófrjó-
ÓFRJÓSEMISAÐGERÐIR VEGNA VANÞROSKA EÐA GEÐVEIKI
- aldur og fjöldi þeirra sem gerðir voru ófrjóir vegna andlegs vanþroska eða geðveiki á árunum 1938 til 1975.
ALDUR
11-15
í ÓFRJÓSEMISAÐGERÐIR ÁN SAMÞYKKIS
- aldur og fjöldi þeirra sem gerðir voru ófrjóir á árunum 1938 til 1975 án þess aö undirrita sjálfir umsókn um aðgerð
ALDUR
11-15
16-20
HEIMILD: SKÝRSLA UNNAR BIRNU KARLSDÖTTUR SEM HÚN VANN FYRIR HEILBRIGÐISRAÐUNEYTIÐ 2002.
semisaðgerðum sem gerðar vom
á unglingum. Að mati skýrsluhöf-
unda hefði aldrei átt að samþykkja
slíka aðgerð án mælinga við hæfi.
f helgarblaði DV var talað
við systkinin Magnús og Eyrúnu
Guðnaböm. Þau vom bæði plöt-
uð í ófrjósemisaðgerðir. Eyrúnu var
sagt að taka þyrfti
úr henni
botn-
lang-
þegar hún var fjórtán ára. Þess í stað
var hún svæfð og skorið á eggja-
leiðarana. Hún komst ekki að hinu
sanna fyrr en rúmlega þrítug þeg-
ar hún hafði mikið reynt að eignast
barn með manni sínum. Magnúsi
var sagt að hann væri á leið í aðgerð
vegna kviðshts og var framhaldið
líkt og hjá systur hans; hann komst
ekki að sannleikanum fyrr en eftir
að hafa reynt lengi að eignast barn.
Magnús fór' í
mál við ís-