Peningamál - 01.08.2001, Síða 63

62 PENINGAMÁL 2001/3
ræður milli aðila í því skyni að bregða ljósi á hagi
lántakanda og hæfi hans til að standa við fyrirhugaða
fjárskuldbindingu.5 Sérstök nefnd, skipuð starfs-
mönnum matsfyrirtækis, tekur ákvörðun um mat eftir
að hún hefur fjallað um tillögu um einkunn sem gerð
er af hálfu sérfræðings fyrirtækisins í málefnum lán-
takans. Einkunnin er fyrst kynnt lántaka og síðan
opinberlega. Lántaki hefur yfirleitt átt þess kost að
koma á framfæri við matsfyrirtækið öllum helstu
atriðum sem máli skipta og stuðlað gætu að sem
hæstri einkunn. Matsfyrirtækin gefa á stundum út
einkunnir fyrir aðila þótt ekki hafi verið farið fram á
lánshæfismat.
Enda þótt lánshæfiseinkunnum hafi í fyrstu
einkum verið ætlað að skapa almennar vísbendingar
fyrir fjárfesta, sem áttu þess ekki kost að kanna sjálf-
ir hagi lántakenda, hafa einkunnir smátt og smátt
fengið aukið vægi. Þannig hafa margir stofnanafjár-
festar á borð við verðbréfasjóði og lífeyrissjóði gert
lánshæfiseinkunnir matsfyrirtækja að viðmiðun í
fjárfestingarstefnu og starfsreglum. Að sama skapi
sjást lánshæfiseinkunnir iðulega í fjármálasamning-
um af margvíslegu tagi milli lántaka og fjárfesta og í
opinberu regluverki.
Í drögum Baselnefndarinnar á sviði bankaeftirlits
að nýjum reglum um eigið fé viðskiptabanka er
meðal annars gert ráð fyrir að kröfum séu gefnar
áhættuvogir eftir lánshæfiseinkunn skuldara.6 Sem
dæmi má nefna að kröfur á ríkissjóði og seðlabanka
fá vog 0% ef skuldari hefur lánshæfiseinkunn á bil-
inu AAA til AA- og vog 20% ef einkunnin er á bil-
inu A+ til A- (miðað við einkunnakerfi S & P eða
hliðstæða einkunn hjá öðrum viðurkenndum mats-
fyrirtækjum). Bönkum er gert við lánveitingar að
leggja fé til hliðar í samræmi við áhættuvog. Verður
lánsfé því þeim mun dýrara sem áhættuvog er hærri.
Notendur lánshæfiseinkunna, hvort sem þeir eru
fjárfestar, eftirlitsstofnanir eða aðrir, vænta þess að
þær séu traustar viðmiðanir þegar bera þarf saman
ólíka kosti við lánveitingar eða verðbréfakaup. Jafn-
framt þurfa einkunnir að gefa til kynna bein líkindi
þess að tiltekin fjárkrafa verði greidd. Athuganir
byggðar á gögnum Moody's og Standard & Poor's
sýna að lánshæfiseinkunnir þessara fyrirtækja gefa
góða mynd af mismunandi lánsáhættu, enda reynast
vanskil hafa verið því minni sem lánshæfiseinkunnir
eru betri. Má sem dæmi nefna nýlega athugun
Moody's á vanskilum á skuldbindingum bandarískra
1. tafla Lánshæfiseinkunnir til langs tíma1
Einkunnir í fjárfestingarflokki Einkunnir í spákaupmennskuflokki
S&P og Merking S&P og Merking
Fitch Moody' einkunnar Fitch Moody' einkunnar
AAA Aaa Hæsta einkunn, BB+ Ba1 Greiðslur líklegar,
afburðagóð bréf BB Ba2 en óvissar
BB- Ba3
AA+ Aa1 Há einkunn, B+ B1 Mikil áhætta
AA Aa2 mjög góð bréf B B2
AA- Aa3 B- B3
A+ A1 Einkunn í góðu CCC+ Yfirvofandi
A A2 meðallagi, mikil CCC Caa hætta á vanskilum
A- A3 greiðslugeta CCC- eða í vanskilum
BBB+ Baa1 Miðlungseinkunn,
BBB Baa2 viðunandi greiðslu- C Ca Komið í gjald-
BBB- Baa3 geta D D þrot eða vanskil
1. Nánari skýringar á lánshæfiseinkunnum er að finna í viðauka.
5. Moody's Investors Service: Moody's Rating Process, 1989, Standard &
Poor's: International Debt Rating Services.
6. Sbr. Basel Committee on Banking Supervision, The New Basel Capital
Accord, Consultative Document, janúar 2001.