Peningamál - 01.08.2001, Page 82

PENINGAMÁL 2001/3 81
Peningastefnan og stjórntæki hennar
Markmið peningastefnunnar
Markmið stefnunnar í peningamálum er stöðugt verð-
lag. Hinn 27. mars sl. var tekið upp formlegt verðbólgu-
markmið sem hér segir:
• Seðlabankinn stefnir að því að árleg verðbólga,
reiknuð sem árleg hækkun vísitölu neysluverðs á 12
mánuðum, verði að jafnaði sem næst 2½%.
• Víki verðbólga meira en ±1½% frá settu marki ber
bankanum að gera ríkisstjórninni grein fyrir ástæðu
fráviksins, hvernig bankinn hyggst bregðast við og
hvenær hann telur að verðbólgumarkmiðinu verði
náð að nýju. Greinargerðin verður birt opinberlega.
• Seðlabankinn skal stefna að því að ná markmiðinu
um 2½% verðbólgu ekki síðar en í árslok 2003.
• Til ársloka 2003 gilda rýmri efri mörk sem hér seg-
ir: Árið 2001 má verðbólga í mesta lagi verða 3½%
umfram verðbólgumarkmiðið og 2% á árinu 2002.
• Ársfjórðungslega birtir Seðlabankinn verðbólguspá
tvö ár fram í tímann og gerir grein fyrir henni í
Peningamálum.
Með peningastefnunni er miðað að því að halda verð-
lagi stöðugu og því verður henni ekki beitt til þess að ná
öðrum efnahagslegum markmiðum, svo sem jöfnuði í
viðskiptum við útlönd eða mikilli atvinnu, nema að því
marki sem slíkt samrýmist verðbólgumarkmiði bankans.
Helstu stjórntæki peningastefnunnar
Seðlabankinn framfylgir peningastefnunni einkum með
því að stýra vöxtum á peningamarkaði, fyrst og fremst
með ákvörðun ávöxtunar í endurhverfum viðskiptum
sínum við lánastofnanir. Ávöxtun á peningamarkaði
hefur sterk áhrif á gjaldeyrisstrauma og þar með á gengi
krónunnar og til lengdar innlenda eftirspurn. Viðskipt-
um við lánastofnanir má í grófum dráttum skipta í föst
viðskiptaform annars vegar og markaðsaðgerðir hins
vegar.
Föst viðskiptaform:
• Viðskiptareikningar geyma óráðstafað fé lánastofn-
ana. Þeir eru uppgjörsreikningar vegna greiðslujöfn-
unar milli innlánsstofnana og millibankaviðskipta,
þar á meðal viðskipta við Seðlabankann. Vextir þess-
ara reikninga mynda gólf fyrir daglánavexti á milli-
bankamarkaði.
• Daglán eru veitt að ósk lánastofnana og tryggð með
sömu verðbréfum og hæf eru í endurhverfum við-
skiptum (sjá síðar). Vextir daglána mynda þak yfir
daglánavexti á millibankamarkaði.
• Innstæðubréf eru veitt til 90 daga, að ósk lánastofn-
ana. Þau eru ekki skráð en þó hæf í endurhverfum
viðskiptum. Hlutverk þeirra er að setja gólf undir
ávöxtun þriggja mánaða vaxta á peningamarkaði.
• Bindiskylda er lögð á lánastofnanir sem ekki eru háð-
ar fjárlögum í rekstri sínum. Hún miðast við bindi-
grunn sem er niðurstöðutala efnahags að frádregnu
eigin fé og millibankaskuldum í lok fyrri mánaðar.
Bindihlutföll eru 1,5% fyrir þann hluta bindigrunns
sem bundinn er til eins árs eða lengur, en 4% fyrir
þann hluta sem bundinn er til skemmri tíma. Bindi-
tímabil miðast við 21. dag hvers mánaðar til 20. dags
næsta mánaðar og skal innstæða á bindireikningi ná
tilskildu hlutfalli að meðaltali á binditímabilinu.
Markaðsaðgerðir:
• Endurhverf viðskipti eru helsta stjórntæki Seðla-
bankans. Vikulega eru haldin uppboð á 14 daga
samningum. Lánastofnanir þurfa að leggja fram hæf
verðbréf, þ.e.a.s. ríkistryggð bréf með virkri við-
skiptavakt á Verðbréfaþingi Íslands. Uppboðin geta
verið ýmist fastverðsuppboð eða uppboð þar sem
heildarfjárhæð framboðinna samninga er tilkynnt.
Fastverðsuppboð hafa verið reglan til þessa.
• Viðskipti á verðbréfamarkaði takmarkast við ríkis-
tryggð verðbréf.
• Inngripum á gjaldeyrismarkaði er einungis beitt telji
Seðlabankinn það nauðsynlegt til þess að stuðla að
verðbólgumarkmiði sínu eða ef hann telur að gengis-
sveiflur geti ógnað stöðugleika fjármálakerfisins.
Yfirlit vaxta Seðlabankans
Breyting Vextir
Viðskiptaform Vextir Síðast (pró- fyrir
23. júlí 2001 nú (%) breytt sentustig) ári (%)
Viðskiptareikningar ..... 6,7 1/4/01 -0,2 6,1
Daglán ......................... 12,4 1/11/00 0,8 11,6
Innstæðubréf................ 10,7 28/3/01 -0,2 10,1
Bindiskylda.................. 9,5 1/4/01 -0,2 8,9
Endurhverf viðskipti.... 10,9 3/4/01 -0,5 10,6