Peningamál - 01.02.2002, Blaðsíða 48

dregist saman. Atburðirnir 11. september hafa þó haft
mjög slæm tímabundin áhrif á ýmsa þjónustustarf-
semi, sem á eftir að koma fram að fullu. Ennfremur
dró greinilega úr atvinnu í þjónustugeiranum á síð-
asta fjórðungi ársins.
...og fjárfesting hefur dregist umtalsvert saman
Efnahagsþróun í Bandaríkjunum á síðari hluta
10. áratugarins einkenndist af meiri fjármunamyndun
en átt hefur sér stað í Bandaríkjunum um langt skeið.
Hlutfall fjármunamyndunar af landsframleiðslu
hækkaði úr u.þ.b. 17% fyrri hluta áratugarins í 21%
árið 2000 og í einkageiranum varð hækkunin enn
meiri. Undir lok þess árs hafði vöxtur hennar stöðv-
ast og á sl. ári dró stöðugt úr fjármunamyndun,
einkum á öðrum og þriðja fjórðungi ársins. Þá nam
árshraði samdráttarins 15% og 8%. Í ljósi mikillar
vannýttrar framleiðslugetu er lítil von til að fjárfest-
ing aukist verulega á ný næstu misserin.
Einkaneyslan hefur vaxið áfram – en hægar
Á þriðja fjórðungi sl. árs mældist vöxtur einkaneyslu
ennþá u.þ.b. 1%, en stöðugt hafði dregið úr vextinum
undanfarið ár. Áhrif atburðanna 11. september birtast
aðeins að litlu leyti í tölum fyrir 3. ársfjórðung,
þannig að gera má ráð fyrir að þau komi fyrst og
fremst fram í tölum fjórða ársfjórðungs. Vöxtur
einkaneyslu hefur í raun reynst ótrúlega þrautseigur í
ljósi þess að atvinnuleysi hefur farið ört vaxandi,
fjáreignir heimilanna hafa rýrnað mjög í verði og
ýmis áföll dunið yfir, t.d. hækkun orkuverðs og að
lokum hryðjuverk. Á hinn bóginn hefur verðbólga
ekki farið úr böndum á þessu hagvaxtarskeiði og
hefur verið á undanhaldi eftir að orkuverð tók að
lækka á ný. Kaupmáttur hefur því ekki skerst af völd-
um verðbólgu, eins og oft áður. Heimilin njóta þess
einnig að vextir hafa lækkað tímanlega í þessari
efnahagslægð. Þannig hafa heimilin endurfjár-
magnað húsnæðisskuldir sínar í miklum mæli og
húsnæðismarkaður hefur haldist tiltölulega líflegur.
Þetta er mikilvægt því að skuldabyrði heimilanna
hefur vaxið á undanförnum árum sem gæti hægt á
vexti einkaneyslu næstu árin. Kannanir sýna hins
vegar að traust neytenda (consumer confidence)
hefur beðið nokkurn hnekki. Þó hafa niðurstöður
síðustu kannana bent til meiri bjartsýni en sl. haust.
Það ásamt hraðvaxandi atvinnuleysi og lágu hlutfalli
sparnaðar á undanförnum árum bendir til þess að
lægð í vexti einkaneyslu sé framundan.
Atvinnuleysi jókst hratt í byrjun vetrar
Hversu langdreginn samdrátturinn í bandaríska
þjóðarbúskapnum verður mun ráðast að verulegu
leyti af þróun á vinnumarkaði. Haldi atvinnuleysi
áfram að aukast jafn hratt og að undanförnu munu
tekjur skerðast og tiltrú heimilanna á framtíðarhorfur
veikjast það mikið að það gæti haft veruleg áhrif á
einkaneyslu. Í október 2000 var atvinnuleysi í lág-
marki, 3,9% (sem var minnsta atvinnuleysi frá því í
janúar 1970), en hafði stigið í 5,8% í lok sl. árs.
Frá því í mars á sl. ári hefur störfum í einka-
geiranum fækkað um 1,7 milljónir. Störfum fækkar
reyndar töluvert hraðar en á síðasta samdráttarskeiði,
eins og sjá má af meðfylgjandi mynd. Atburðirnir 11.
september eiga þar vissulega töluverðan hlut að máli.
PENINGAMÁL 2002/1 47
Mynd 6
1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001
0
5
10
15
20
25
-5
-10
-15
-20
%
Fjármunamyndun án húsnæðis 1987:I-2001:III
Breyting milli ársfjórðunga á árskvarða
Heimild: EcoWin.
Mynd 7
1990 91 92 93 94 95 96 97 98 99 2000 2001
3
4
5
6
7
8
%
Atvinnuleysi í Bandaríkjunum 1990-2001
Árstíðarleiðrétt mánaðarlegt atvinnuleysi
Heimild: EcoWin.