Peningamál - 01.05.2002, Blaðsíða 15

var 2,7% samanborið við 3,4% á 4. ársfjórðungi
2001. Ekkert launaskrið mældist milli 4. ársfjórð-
ungs 2001 og 1. ársfjórðungs 2002 og vísbendingar
eru um neikvætt launaskrið einstakra hópa. Dregið
hefur saman á ný með launavísitölum Hagstofunnar
og Kjararannsóknarnefndar. Vísitala Kjararann-
sóknarnefndar sýndi meira launaskriðið í mestu upp-
sveiflunni en samsvarandi launavísitala Hagstofunn-
ar, en hjöðnunin hefur einnig verið hraðari.
Kaupmáttur launa á vinnumarkaðinum í heild var
á fyrsta fjórðungi ársins, samkvæmt Hagstofunni,
aðeins rúmlega ½% meiri en fyrir ári. Þrátt fyrir
launaskrið héldu laun í einkageiranum án fjármála-
stofnana ekki fyllilega í við verðlagsþróunina og á
fyrsta fjórðungi var kaupmáttur þeirra 2,1% minni en
fyrir ári. Kaupmáttur kauptaxta á almennum vinnu-
markaði dróst saman um 4,6% á sama tíma. Hjá
opinberum starfsmönnum og bankamönnum jókst
kaupmáttur hins vegar um 5%.
Snarpur samdráttur þjóðarútgjalda en vöxtur lands-
framleiðslu
Hagmælingar gefa nokkuð mismunandi skilaboð um
hvað er að gerast í þjóðarbúskapnum. Landsfram-
leiðsla á 4. ársfjórðungi sl. árs var t.d. 4½% meiri en
ári áður skv. fyrstu áætlun Þjóðhagsstofnunar. Því
gæti virst sem þjóðarbúskapurinn væri í mikilli upp-
sveiflu. Svo er þó ekki, því að þjóðarútgjöld drógust
saman um 7,3% á sama tíma. Endurskoðaðar tölur
fyrir þjóðarútgjöld fyrstu þrjá fjórðunga síðasta árs
sýna einnig meiri samdrátt þjóðarútgjalda en áður, en
hafa verður í huga að hagvöxtur árið 2000 er nú
talinn hafa verið töluvert meiri en í fyrri áætlunum
Þjóðhagsstofnunar. Rétt er að leggja áherslu á að árs-
fjórðungslegar þjóðhagsstærðir eru mjög sveiflu-
kenndar og breytingar á árstölum aftur í tímann hafa
áhrif á allar árfjórðungstölur. Þær eru því nokkuð
vandtúlkaðar. Ástæða þess að þjóðarútgjöld og
landsframleiðsla breytast sín til hvorrar áttar liggur í
samspili innlendrar eftirspurnar og utanríkisviðskipta
þjóðarinnar. Á sama tíma og minnkandi innlend eftir-
spurn kom fram í afar snörpum samdrætti innflutn-
ings bötnuðu viðskiptakjör og útflutningur jókst af
krafti. Útflutningsbylgjuna undir lok sl. árs má lík-
lega að nokkru leyti rekja til viðbragða útflutnings-
fyrirtækja við lækkun gengis krónunnar og hagstæðu
verði á erlendum mörkuðum, en líklega var að hluta
um tímabundna uppsveiflu að ræða, eða vöxt sem
ekki tengist betri samkeppnisstöðu. Eins og áður
hefur komið fram í Peningamálum er það sérkenni
núverandi hagsveiflu að hún tengist síður sveiflum í
ytri skilyrðum þjóðarbúsins en fyrri hagsveiflur.
Hagvöxtur árin 2000 og 2001 var mun meiri en gert
var ráð fyrir í fyrstu spám
Við mótun peningastefnunnar er tekið mið af upplýs-
ingum sem fyrir liggja á hverjum tíma og lagt mat á
horfurnar á grundvelli þeirra. Því er fróðlegt og
gagnlegt að gera sér grein fyrir því hversu frábrugðin
núverandi vitneskja um efnahagsaðstæður á fyrri
árum er þeirri sem fyrir lá þegar ákvarðanir í
peningamálum voru teknar. Hagvöxtur árin 2000 og
2001 var t.d. verulega vanmetinn, einkum á árinu
2000, miðað við þær upplýsingar sem nú liggja fyrir.
Á árinu 2000 er samkvæmt nýjustu áætlun Þjóðhags-
14 PENINGAMÁL 2002/2
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
1999 2000 2001
0
5
10
15
20
-5
-10
-15
-20
%
Vöxtur þjóðarútgjalda Útflutningur
Innflutningur Hagvöxtur
Ársfjórðungslegar þjóðhagsstærðir 1999-2001
Heimild: Þjóðhagsstofnun.
Magnbreytingar frá sama ársfjórðungi á fyrra ári
Mynd 8
Okt. ’01 Des. ’01 Mars ’02 Okt. ’01 Des. ’01 Mars ’02
0
2
4
6
8
-2
-4
-6
-8
%
Þjóðarútgjöld, alls Útflutningur vöru og þjónustu
Innflutningur vöru og þjónustu Verg landsframleiðsla
Spár um hagvöxt áranna 2001 og 2002
Heimild: Þjóðhagsstofnun.
Mynd 9
Spár fyrir árið 2001 Spár fyrir árið 2002