Peningamál - 01.05.2002, Blaðsíða 22

mars jókst M3 um 15,3%, eða um 7,3% að raungildi
miðað við hækkun vísitölu neysluverðs á sama tíma-
bili. Fyrstu þrjá mánuði ársins var vöxtur M3
svipaður og á sama tíma í fyrra, eða sem samsvarar
22% á ársgrundvelli. Þetta felur í sér meiri raunvöxt
en á síðasta ári, en það ár hækkaði verðlag meira yfir
fyrsta ársfjórðung en nú.
Sterkt langtímasamband er á milli vaxtar pen-
ingamagns og sparifjár og vaxtar nafnvirðis lands-
framleiðslu, sem líta má á sem summu hagvaxtar og
verðbólgu. Við fyrstu skoðun mætti því ætla að
mikill vöxtur M3 að undanförnu sé áhyggjuefni þar
sem hann gefi annaðhvort vísbendingu um að fram-
leiðsluspenna sé lítið að hjaðna, eins og flestar aðrar
stærðir benda til, eða að framundan sé meiri verð-
bólga en reiknað er með í fyrirliggjandi spám.
Þannig benti 5-6% raunvöxtur M3 lengst af á
síðasta ári til að hagvöxtur væri ekki eins lítill og
ýmsir töldu um mitt ár, enda kom síðar í ljós að hann
var a.m.k. 3%. Hins vegar verður að túlka breytingar
peningamagns yfir stutt tímabil af varúð. Mikil
aukning peningamagns og sparifjár að undanförnu
gæti þannig samrýmst minni eftirspurn og hjöðnun
framleiðsluspennu ef hún er birtingarmynd aukins
sparnaðar sem í fyrstu umferð finnur sér farveg í
innstæðum í bankakerfinu, en þær eru meginuppi-
staðan í M3. Það styður þessa túlkun að hvort sem
litið er til síðustu tólf mánaða eða þess sem liðið er
af þessu ári má rekja vöxt innstæðna innlánsstofnana
að mestu leyti til verðtryggðra innstæðna og annars
bundins sparifjár. Það styður þessa túlkun einnig að
grunnfé, sem er besti mælikvarðinn á lausafjárfram-
boð Seðlabankans, dróst saman að raungildi þar til
að það tók mikinn kipp í mars. Það hefur reyndar
gengið til baka í apríl, sem sést þó ekki enn á mynd
13 vegna hreyfanlegs meðaltals. Það, ásamt tiltölu-
lega háum peningamarkaðsvöxtum bendir ekki til að
aukning peningamagns og sparifjár eigi rætur að
rekja til hefðbundins verðbólguskapandi peninga-
framboðs af hálfu Seðlabankans. Vöxtur peninga-
magns og sparifjár ætti því að hjaðna á næstu mán-
uðum þegar dregur úr tekjuaukningu og verðbólgu.
Uppgreiðsla fyrirtækja á erlendum skuldum og
aukinn sparnaður heimila utan bankakerfisins, í
formi uppgreiðslu skulda eða aukinnar verðbréfa-
fjárfestingar ætti einnig að stuðla að því sama. Það
gæti þá verið viðvörunarmerki um meiri vöxt nafn-
virðis landsframleiðslu á næstunni eða lægra sparn-
aðarstig heimila og fyrirtækja ef þetta gengur ekki
eftir.
Útlánaþensla innlánsstofnana er að fullu hjöðnuð
Samfara gengislækkun krónunnar og aukinni verð-
bólgu á síðustu mánuðum hafði stofn útlána
innlánsstofnana tilhneigingu til að aukast óháð því
hvort þessar stofnanir voru að veita ný útlán eða ekki,
því að gengis- og verðtryggð lán hækkuðu að nafn-
virði í takt við verðhækkun gjaldmiðla eða verð-
vísitölur sem þau voru bundin. Án þessarar upp-
færslu fór tólf mánaða vöxtur útlána innlánsstofnana
stöðugt lækkandi á síðasta ári og var í lok árs orðinn
tæplega 7½%. Þessi þróun hefur haldið áfram á þessu
ári. Nýlega hefur hins vegar brugðið svo við að gengi
krónunnar hefur hækkað og hækkun vísitölu neyslu-
verðs hefur verið lítil það sem af er árinu. Að nafn-
virði og á árskvarða lækkuðu því útlán innlánsstofn-
ana um rúm 4% á fyrstu þrem mánuðum ársins, en án
áhrifa gengis- og verðbreytinga hækkuðu þau um tæp
2½% umreiknað til ársbreytingar. Útlánaþensla inn-
lánsstofnana á síðustu misserum er því nánast að
fullu hjöðnuð.
Sé litið á lánakerfið í heild er ekki enn ljóst að
hægt sé að fullyrða hið sama. Aðrar lánastofnanir
tóku að nokkru upp slakann í útlánavexti innláns-
stofnana á síðasta ári. Til dæmis jukust sjóðfélagalán
lífeyrissjóða um nærri 28% á tólf mánuðum til loka
febrúar sem samsvarar um 17% raunvexti.8 Heldur
virðist þó hafa dregið úr aukningunni síðustu mánuði
PENINGAMÁL 2002/2 21
8. Líklegt er að hluti þeirrar aukningar stafi af skuldbreytingum óhag-
stæðari lána.
J M M J S N J M M J S N J M M J S N J M M J S N J M
1998 1999 2000 2001 2002
0
10
20
30
40
50
60
70
-10
Grunnfé, 12 mán. %-breyt.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
M3, útlán, 12 mán. %-breyt.
Raunvöxtur peningamagns (M3) og grunnfjár1
og vöxtur útlána janúar 1998 - apríl 2002
Mynd 14
1. Reiknað út frá 3 mánaða meðaltölum M3 og grunnfjár. Heimild: Seðlabanki Íslands.
Útlán
Útlán án gengis- og
verðbótauppfærslu
Grunnfé (raunvöxtur)
M3
(raunvöxtur)