Peningamál - 01.05.2002, Blaðsíða 29

Frávik stýrivaxta Seðlabankans, verðbólgu og
framleiðsluspennu frá grunndæmi 2003-2013 með
og án sérstakra viðbragða peningastefnunnar við
áhrifum Noral-verkefnisins
Nauðsynlegt er að hafa í huga að þessir útreikn-
ingar gefa einungis til kynna möguleg viðbrögð
peningastefnunnar við búhnykk af þeirri stærðar-
gráðu sem Noral-verkefnið er. Þeir eru því einungis
til viðmiðunar. Við raunverulegar aðstæður þarf
Seðlabankinn að meta mun fleiri þætti en endur-
speglast í hinni einföldu Taylor-reglu sem undir-
byggir hinar tölulegu niðurstöður. Þessar niðurstöður
gefa þó til kynna að framkvæmdir eins og Noral-
verkefnið myndu hafa í för með sér töluvert álag á
peningastefnuna, sérstaklega ef ekki fylgdu með
aðgerðir í ríkisfjármálum til að draga úr eftir-
spurnarþrýstingnum sem óhjákvæmilega fylgja
verkefni af þessari stærðargráðu. Fyrstu árin er
peningastefnan að glíma við hefðbundna eftir-
spurnarþenslu, þ.e. þar sem verðbólga og fram-
leiðsluspenna aukast. Viðbrögðin við þessari spennu
eru hefðbundin, aðhald peningastefnunnar er aukið
og vextir hækkaðir á meðan umframeftirspurninni er
eytt út úr hagkerfinu. Í ljósi tímatafa miðlunar-
ferlisins er hins vegar ljóst að Seðlabankinn þarf að
byrja að auka aðhald peningastefnunnar nokkru áður
en til raunverulegra framkvæmda kemur, sérstaklega
ef þær hafa áhrif á væntingar almennings sem gæti
orðið til þess að þjóðarútgjöld byrjuðu að aukast
vegna verkefnisins áður en raunverulegar fram-
kvæmdir hæfust. Samkvæmt mati Þjóðhagsstofnunar
dregur töluvert úr spennu um miðbik tímabilsins en
eykst aftur á seinni hluta þess. Viðbrögð peninga-
stefnunnar eru aftur hefðbundin. Slakað er á aðhaldi
í upphafi slakans og það aukið aftur þegar spennan
eykst að nýju. Vegna tímatafa þarf bankinn að vera
tilbúinn að draga úr aðhaldi nokkru áður en slakinn
myndast og auka það aftur áður en spennan myndast
að nýju. Þetta er auðvelt í útreikningum sem þessum
þar sem bankinn hefur fulla vitneskju um viðsnún-
inginn og tímasetningu hans. Í raunveruleikanum
yrði þetta augljóslega mun erfiðara viðfangs og hætt
við því að álag á peningastefnuna yrði mikið.
Rétt er að ítreka að þessar niðurstöður eru háðar
mikilli óvissu. Áhrif verkefnisins mundu að verulegu
leyti ráðast af ástandi þjóðarbúskaparins á þeim tíma
sem framkvæmdir hefjast og öðrum ytri áhrifum sem
þjóðarbúið yrði fyrir á meðan á þeim stæði. Ef um-
talsverð spenna væri til staðar á innlendum vöru- og
vinnumarkaði þegar framkvæmdir hæfust gætu
áhrifin á innlenda verð- og launaþróun orðið mun
meiri en hér er gert ráð fyrir.
Að sama skapi ríkir mikil óvissa um þann grunn-
feril sem niðurstöður Þjóðhagsstofnunar byggjast á.
Hinn mikli viðsnúningur sem gert er ráð fyrir í dæmi
hennar um miðbik tímabilsins, þar sem verðbólga
minnkar töluvert þrátt fyrir að enn sé framleiðslu-
spenna fyrir í hagkerfinu, verður að teljast nokkuð
ótrúverðugur. Þar sem byggt er á þessu mati í megin-
atriðum, hefur það óhjákvæmilega áhrif á þá útreikn-
inga sem sýndir eru hér.
Sömuleiðis ríkir mikil óvissa um áhrif vaxta-
aðgerða á verðbólgu og framleiðsluspennu og tíma-
setningu áhrifanna. Ljóst er að því minni sem áhrif
aðgerða í peningamálum eru eða því lengur sem þau
eru að koma fram, því meiri vaxtabreytinga er þörf.
Að auki má nefna að í útreikningunum er ekki gert
ráð fyrir mótvægisaðgerðum í ríkisfjármálum. Komi
til slíkra aðgerða er líklegt að álagið á peninga-
stefnuna verði minna en hér er greint frá.
Einn stærsti óvissuþátturinn tengist þó áhrifum
framkvæmdanna og aðgerða í peningamálum sem
fylgdu í kjölfarið á gengi krónunnar. Í útreikningum
Þjóðhagsstofnunar er gert ráð fyrir óbreyttu gengi
krónunnar, sem verður að teljast mjög ólíklegt þótt
vissulega sé ákaflega erfitt að meta hver áhrifin yrðu
í raun og veru, hvað þá að tímasetja þau með ein-
hverri vissu. Gengi krónunnar gæti t.d. hækkað veru-
lega snemma á framkvæmdatímanum og lækkað
aftur síðar. Þessar gengissveiflur myndu líklega hafa
umtalsverð áhrif á verðbólguþróunina og veruleg
áhrif á raungengi og samkeppnisstöðu útflutnings-
og samkeppnisgreina. Þetta hefði líklega töluverð
áhrif á útreikninga Þjóðhagsstofnunar og þá útreikn-
inga sem hér eru sýndir.
Að lokum má geta þess að í útreikningum Þjóð-
hagsstofnunar og þeim sem sýndir eru hér er gert ráð
fyrir því að ekki komi til sérstakra áhrifa verkefnisins
á væntingar almennings. Ef tekið er tillit til slíkra
áhrifa er hugsanlegt að áhrif verkefnisins, og þar með
viðbrögð peningastefnunnar, verði með nokkuð öðru
móti en gert er ráð fyrir hér. Sem dæmi má nefna að
vitneskja um þennan búhnykk gæti þannig orðið til
að auka eftirspurn í hagkerfinu meira en sem nemur
beinum áhrifum framkvæmdanna og gætu þessi áhrif
komið fram áður en til beinna framkvæmda kemur.
28 PENINGAMÁL 2002/2