Peningamál - 01.05.2002, Blaðsíða 56

og hrávörur sem stofnun hefur eignast eða heldur
eftir með endursölu í huga og/eða í því skyni að
hagnast á skammtímabreytingum á markaðsvirði
þeirra. Við útreikning á útlánaáhættu eru einstakir
eignaliðir vegnir með viðeigandi áhættuvog eftir
áætlaðri greiðslugetu skuldara.
Í öðru lagi tekur áhættugrunnurinn til gjald-
eyrisáhættu (e. currency risk) allra eigna- og skulda-
liða og liða utan efnahagsreiknings sem eru í erlend-
um gjaldmiðli, gulli og í íslenskum krónum með
gengisviðmiðun óháð því hvort um er að ræða liði
innan eða utan veltubókar. Áhættugrunnur vegna
gjaldeyrisáhættu er hrein gjaldeyris- og gullstaða
lánastofnunar sem er umfram 2% af eigin fé hennar.
Við útreikning á gjaldeyrisstöðu er fyrst reiknuð opin
gjaldeyrisstaða í einstökum gjaldmiðlum og því næst
hrein gjaldeyrisstaða lánastofnunarinnar.
Í þriðja lagi nær áhættugrunnurinn til stöðuáhættu
(e. position risk) sem tengd er skuldaskjölum, hluta-
bréfum og hrávörum í veltubók. Stöðuáhætta er
tengd stöðu lánastofnunar í tilteknu fjármálaskjali
sem er tilkomin vegna hugsanlegra breytinga á verði
skjalsins.1
Í fjórða lagi tekur áhættugrunnurinn til mótaðila-
áhættu (e. counterparty risk) sem tengd er viðskipt-
um með verðbréf og hrávörur í veltubók. Mótaðila-
áhætta felst almennt í því að gagnaðili fjármálasamn-
ings uppfylli ekki ákvæði hans. Mótaðilaáhætta getur
falist í afhendingaráhættu, uppgjörsáhættu og útlána-
áhættu.
Í fimmta lagi nær áhættugrunnurinn til umfram-
áhættu stórra áhættuskuldbindinga (e. large expo-
sures).
Endurskoðun reglna um eiginfjárkröfur
Eins og fram kom í Peningamálum 2001/4 stendur nú
yfir endurskoðun á alþjóðlegum eiginfjárkröfum
lánastofnana á vegum Basel-nefndarinnar og Fram-
kvæmdastjórnar Evrópusambandsins. Í lok síðasta
árs tilkynnti Basel-nefndin að í október 2002 mætti
vænta þriðju útgáfu nýrra krafna sem byggðar yrðu á
fram komnum athugasemdum við fyrri drög. Stefnt
er að því að endurskoðaðar reglur taki gildi árið
2005.
Eigið fé nokkurra fjármálafyrirtækja
Í töflunni er sýnt hvernig eigið fé viðskiptabankanna,
sex stærstu sparisjóðanna og tveggja fjárfestingar-
banka skiptist niður á þá þrjá eiginfjárflokka sem um
er rætt hér að ofan (dálkar 2-5) m.v. árslok 2001. Í
dálki 6 er sýnt hversu mikill frádrátturinn er frá eigin
fé og í dálki 7 er áhættugrunnur þessara fyrirtækja. Í
dálki 8 er lögbundið eiginfjárhlutfall. Í síðasta dálk-
inum er svo lagt mat á hversu hátt eiginfjárhlutfallið
yrði ef fyrirtækin nýttu allt svigrúm til töku víkjandi
lána að uppfylltum þeim reglum sem gilda um töku
slíkra lána. Athuga verður þó að hér er gert ráð fyrir
að hægt sé að taka öll þau víkjandi lán sem þarf en
það gæti reynst erfitt að ná í slík lán á ásættanlegum
kjörum.
Allir viðskiptabankarnir að Sparisjóðabanka
Íslands hf. undanskildum hafa nýtt sér heimildir til
að taka víkjandi lán sem telst til eiginfjárhlutar A,
Íslandsbanki hf. er farinn að nálgast hámark þess sem
leyfilegt er og Búnaðarbanki Íslands hf. er ekki langt
undan. Tveir sparisjóðir sem eru í þessari úttekt
og hafa tekið víkjandi lán sem teljast til eiginfjárþátt-
ar A eru Sparisjóðurinn í Keflavík og Sparisjóður
Reykjavíkur og nágrennis sem er nálægt leyfilegu
hámarki.
Allir viðskiptabankarnir hafa tekið víkjandi lán
sem telst til eiginfjárþáttar B og eru þeir flestir ná-
lægt hámarkinu. Einnig hafa allir sparisjóðirnir í
úttektinni að Sparisjóði Mýrasýslu undanskildum
tekið slík lán en hafa þó ennþá nokkurt svigrúm til
slíkrar lántöku.
Landsbanki Íslands hf. er eina fjármálastofnunin
sem hefur tekið lán sem telst til eiginfjárþáttar C.
Eins og áður sagði reiknast eign í öðrum fyrir-
tækjum sem er umfram ákveðinn hlut til frádráttar á
eigin fé.2 Sparisjóður Reykjavíkur og nágrennis er
með stærsta frádráttinn í krónum talið en eign hans í
Kaupþingi banka hf. vegur þar þyngst. Landsbanki
Íslands er með næststærsta frádráttinn í krónum talið
sem skýrist m.a. af eign hans í Vátryggingafélagi
Íslands hf. og Líftryggingafélagi Íslands hf. Sala
Landsbankans á Lýsingu hf. hafði áhrif í gegnum
þennan lið til lækkunar og styrkti sú sala eiginfjár-
hlutfall bankans.
PENINGAMÁL 2002/2 55
1. Stöðuáhætta greinist annars vegar í almenna stöðuáhættu og hins vegar
í sérstaka stöðuáhættu sbr. reglur nr. 693/2001.
2. Samkvæmt túlkun Fjármálaeftirlitsins á eiginfjárreglunum á að draga
eignarhlut í öðrum fjármálastofnunum frá við útreikning eiginfjárhlut-
falls, óháð því hvort hann sé í veltubók eða fjárfestingarbók.