Peningamál - 01.05.2002, Blaðsíða 63

62 PENINGAMÁL 2002/2
vegna kaupa á erlendum verðbréfum og beinnar
erlendrar fjárfestingar. Fjármögnun hallans gekk
bærilega fram eftir ári 2000, en varð tregari síðari
hluta þess árs, og árið 2001 lækkaði gengi krónunnar
nær stöðugt til loka nóvember. Raungengi krónunnar
var þá orðið lægra en það hafði verið um áratuga
skeið og lægra en Seðlabankinn taldi samrýmast
aðstæðum í þjóðarbúskapnum.
Gengislækkun krónunnar leysti úr læðingi verð-
bólguþrýsting sem safnast hafði upp á undan-
gengnum árum. Um árabil jókst launakostnaður á
Íslandi langt umfram framleiðni. Á árunum 1996-
2001 hækkuðu laun á framleiðslueiningu um 11,5%
hér á landi, en 2,2% í viðskiptalöndunum. Hátt gengi
krónunnar fram á árið 2000 hafði veitt aðhald gegn
verðbólguáhrifum launahækkana, en þetta aðhald
brast á árinu 2001. Munur á verðbólgu hér á landi og
í helstu viðskiptalöndunum jókst eins og nærri má
geta. Í helstu viðskiptalöndum Íslendinga lækkaði
verðbólga að meðaltali úr 2,7% í júní 2001 í 1,8% í
desember. Oft er til þess vitnað að innlendar
atvinnugreinar sem eru í samkeppni við sambæri-
legar greinar erlendis geti ekki til lengdar búið við
mikinn vaxtamun. Það má vissulega til sanns vegar
færa, enda háum vöxtum aðeins ætlað að standa í
þann tíma sem þarf til að koma aftur á viðunandi
jafnvægi. Hins vegar er jafnljóst að samkeppnis-
greinar geta ekki búið árum saman við margfalt
meiri verðbólgu hér á landi en í samkeppnislönd-
unum. Því er það brýnt verkefni í efnahagsmálum að
koma verðbólgu niður á það stig sem er í sam-
keppnislöndum.
Margvíslegar vísbendingar komu fram á árinu
2001 um mikla þenslu í efnahagslífinu. Spenna á
vinnumarkaði var mikil allt fram undir lok ársins.
Atvinnuleysi var að meðaltali aðeins 1,3%, en fór
heldur vaxandi síðustu mánuði ársins. Spenna á
vinnumarkaði kom einnig fram í vaxandi launaskriði.
Frá fjórða ársfjórðungi 2000 til jafnlengdar 2001
hækkuðu laun í einkafyrirtækjum, öðrum en fjár-
málastofnunum, um nálega 3½% umfram ákvæði
kjarasamninga, en árin á undan hafði launaskrið
lengst af verið á bilinu 1½-2%. Síðustu mánuði
ársins mátti þó sjá að launaskrið færi minnkandi.
Laun í opinbera geiranum héldu einnig áfram að
hækka umfram laun annarra, en nýir kjarasamningar
við nokkra hópa opinberra starfsmanna leiddu til
umtalsverðra launahækkana.
Mikill hagvöxtur
Eftir óhóflegan vöxt útlána um þriggja ára skeið dró
úr þeim á árinu 2001. Ef leiðrétt er fyrir áhrifum af
gengislækkun krónunnar og vísitöluhækkun á verð-
tryggð lán jukust útlán hjá innlánsstofnunum um
7½% á síðasta ári, en höfðu aukist um 20% árið áður.
Útlán lánakerfisins í heild jukust hins vegar meira.
Það stafar einkum af auknum lánum til íbúðakaupa.
Á liðnu ári var lengst af lagt fast að Seðlabank-
anum að lækka vexti meira en gert var. Stýrivextir
Mynd 2
J F M A M J J Á S O N D J F M A M J J Á S O N D
2000 2001
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
%
Neysluverðsvísitala eftir eðli
og uppruna 2000-2001
Heimild: Hagstofa Íslands.
12 mánaða %-breyting
Húsnæði
Innlendar vörur án
búvöru og grænmetis
Innfluttar vörur án
áfengis og tóbaks
Önnur
þjónusta
Mynd 3
J M M J S N J M M J S N J M M J S N J M M J S N
1998 1999 2000 2001
5
10
15
20
25
30
35
40
%
Útlán innlánsstofnana 1998-2001
Heimild: Seðlabanki Íslands.
12 mánaða %-breyting
Útlán
Útlán án gengis- og
verðbólguuppfærslu