Peningamál - 01.05.2002, Blaðsíða 67

66 PENINGAMÁL 2002/2
Inngangur
Örugg greiðslukerfi stuðla að traustu fjármálakerfi
og fjármálastöðugleika. Víðast hvar gegna seðla-
bankar þýðingarmiklu hlutverki í greiðslukerfum
landa sinna. Eitt af lögmæltum hlutverkum Seðla-
banka Íslands er að stuðla að virku og öruggu
greiðslukerfi í landinu og við útlönd.2 Að undanförnu
hefur Seðlabankinn tekið frumkvæðið í því að
breyta íslenskum greiðslukerfum til samræmis við
alþjóðlegar kröfur.
En hverjar eru þessar kröfur og hver er grundvöll-
ur þeirra? Að því er íslensk greiðslukerfi varðar má í
stórum dráttum skipa þeim í tvo flokka. Til fyrri
flokksins teljast leiðbeinandi tilmæli sem hafa verið
mótuð af hálfu Alþjóðagreiðslubankans3 og kveða á
um vönduð vinnubrögð og traust umhverfi greiðslu-
miðlunar sem draga úr hættu á kerfisbresti.4 Þessi
tilmæli hafa verið nefnd kjarnareglurnar 10.5 Þótt
tilmælin séu ekki lagalega skuldbindandi hér á landi
hefur það verið markmið Seðlabanka Íslands að móta
íslensk greiðslukerfi þannig að þau uppfylli kröfur
þeirra.6
Í síðari flokkinn falla reglur er varða greiðslu-
miðlun og greiðslukerfi sem teknar hafa verið inn í
samninginn um Evrópska efnahagssvæðið (EES).
Fyrst og fremst er þar um að ræða tilskipanir sem
felldar hafa verið inn í viðauka IX við EES-samn-
inginn um fjármálaþjónustu. Ísland er skuldbundið til
þess að lögfesta þessar reglur.
Í þessari grein verður fjallað um þennan síðari
flokk alþjóðlegra krafna, þ.e. EES-reglur um
greiðslumiðlun og greiðslukerfi. Þessar reglur byggj-
ast á EB-rétti og er því nauðsynlegt að fjalla nokkuð
um helstu reglur EB-réttar á þessu sviði og þann mun
sem er á EB-rétti og EES-rétti að þessu leyti. Þá
verður fjallað um þau markmið sem mótuð hafa verið
á vettvangi bandalagsins varðandi greiðslumiðlun og
greiðslukerfi. Þau miða að mótun sameiginlegs
greiðslusvæðis7 í Evrópusambandinu og eru nátengd
markmiðunum að baki innri markaðinum og mynt-
bandalaginu. Þess má vænta að stofnanir bandalags-
ins setji nýja löggjöf á sviði greiðslumiðlunar til þess
að ná þessum markmiðum. Í greininni verður fjallað
um væntanleg áhrif þessa á EES-samninginn og
EFTA-ríkin en þau eru skuldbundin til þess að lög-
festa nýjar reglur um innri markaðinn sem teknar
verða upp í EES-samninginn. Því má búast við að
Ísland geti orðið bundið af nýjum reglum á þessu
sviði.
Reglur í EB-rétti um fjármagnsflutninga og greiðslur
Frelsi í vöruviðskiptum, fólksflutningum, þjónustu-
starfsemi og fjármagnsflutningum á innri markaði
bandalagsins byggist á því að ekki séu lögð höft á
greiðslur. Rétturinn og skyldan til þess að koma á
frjálsum flutningum fjármagns taka til þessarar for-
sendu fjórfrelsisins. Greiðslur í tengslum við þjón-
ustustarfsemi, vöruflutninga, fólksflutninga eða fjár-
magnsflutninga milli aðildarríkja skulu því lausar við
öll höft.8
Fyrir tilkomu Maastrichtsamningsins var kveðið
á um frjálsa fjármagnsflutninga í 67.-73. gr., sbr. 106.
gr. Rómarsamningsins. Jafnframt var samþykkt af-
HALLGRÍMUR ÁSGEIRSSON1
Greiðslumiðlun á Evrópska efnahagssvæðinu
1. Höfundur starfar á fjármálasviði Seðlabanka Íslands sem staðgengill
framkvæmdastjóra. Þau sjónarmið sem koma fram í greininni eru
höfundar og ekki endilega þau sömu og sjónarmið Seðlabanka Íslands.
2. Sjá 4. gr. laga um Seðlabanka Íslands nr. 36/2001.
3. Á ensku: Bank of International Settlements (BIS).
4. Tómas Örn Kristinsson, bls. 58-63.
5. Á ensku: 10 Core Principles for Systemically Important Payment
Systems.
6. Hallgrímur Ásgeirsson, bls. 75-78.
7. Á ensku: Single Payment Area, á frönsku: Espace unique de Paiement,
á þýsku: Einheitlicher Raum für den Zahlungsverkehr.
8. Kapteyn, P.J.G., og P. VerLoren van Themaat, bls. 767.