Peningamál - 01.05.2002, Blaðsíða 79

78 PENINGAMÁL 2002/2
niður í u.þ.b. 4½% af landsframleiðslu. Sam-
tímis jókst 12 mánaða verðbólga þó verulega og
var yfir efri þolmörkum verðbólgumarkmiðs
Seðlabankans allt frá júní 2001 og stóð í 8,7% í
mars 2002. Meginorsakir verðbólgunnar eru
verðhækkanir í kjölfar gengislækkunarinnar.
Aukna verðbólgu má hins vegar einnig rekja til
launahækkana sem hafa að meðaltali verið meiri
en verðbólgan og til þensluáhrifa ríkissjóðs á
árinu 2001, að mestu vegna hækkunar launa
opinberra starfsmanna og annarra rekstrarút-
gjalda umfram áætlanir.
4. Ný þjóðhagsspá frá 19. mars bendir til að enn
hægi á hagvexti á árinu 2002 og að verg lands-
framleiðsla dragist saman um ½%. Lands-
framleiðsla verður þá nálægt eða rétt undir fram-
leiðslugetu. Gert er ráð fyrir að aðlögun eftir-
spurnar og efnahagsstarfsemi almennt í átt að út-
flutningsgreinunum haldi áfram þar sem heimili
og fyrirtæki, sem nú eru mjög skuldsett, leitist
við að laga stöðu sína. Ætlað er að viðskipta-
hallinn minnki í kjölfarið í 2% af landsfram-
leiðslu. Áætluð aukning sparnaðar og minnkun
viðskiptahalla eru forsendur sjálfbærs hagvaxtar
til lengri tíma. Líkurnar á því að sjálfbær hag-
vöxtur taki við af núverandi aðlögun ráðast af
því hvernig til tekst með hagstjórnina.
5. Sendinefndin styður markmið Seðlabankans um
að ná 12 mánaða verðbólgu undir efri þolmörk
verðbólgumarkmiðsins, þ.e. undir 4%, í árs-
byrjun 2003 og nálægt 2½% markmiðinu í lok
þess árs. Sendinefndin telur hins vegar hætt við
að verðbólga verði ofan við þennan feril. Töl-
fræðileg greining sögulegra gagna gefur til
kynna að marktækur hluti áhrifa gengislækkunar
krónunnar eigi enn eftir að koma fram og muni
þrýsta á verðbólgu á næstu mánuðum. Verð-
bólguspá Seðlabankans byggist á tiltölulega hóf-
legum forsendum um launabreytingar. Þær gætu
orðið meiri vegna mikils launaskriðs og þess að
verðlagsmarkmið aðila vinnumarkaðarins
(6,3%) haldi ekki í maí. Verðbólguvæntingar eru
miklar, samanber nýlegar skoðanakannanir; þær
gætu fest rætur og haft áhrif á kjaraviðræður og
verðákvarðanir. Verðbólguspá Seðlabankans var
ennfremur byggð á minni hagvexti á árinu 2001
en nú er ætlað. Að lokum má nefna að vöxtur
endurhverfra viðskipta Seðlabankans og til-
svarandi vöxtur peningastærða benda til offram-
boðs á lausafé sem gæti unnið gegn hjöðnun
verðbólgu í átt að settu marki.
6. Með þetta í huga telur sendinefndin að vaxta-
lækkunin hinn 26. mars hafi verið misráðin.
Sendinefndin telur að peningamálaaðhald sé
ónógt og gæti stuðlað að of miklu lausafé og
meiri raunverulegri og væntri verðbólgu. Pen-
ingastefna sem byggist á verðbólgumarkmiði
felur ennfremur í sér að ákvarðanir um vexti taki
mið af að samræmi sé á milli verðbólguspár og
yfirlýsts verðbólgumarkmiðs. Í þessu ljósi telur
sendinefndin að ekki sé samræmi á milli vaxta-
lækkunarinnar og síðustu opinberu verðbólgu-
spár Seðlabankans sem fól í sér að verðbólga
yrði 3% eftir tvö ár (½% yfir verðbólgumark-
miðinu) og yfir efri þolmörkum í ár miðað við
núverandi verðbólgu og þá verðbólgu sem spáð
er.
7. Litið fram á veg hvetur sendinefndin stjórnvöld
peningamála til þess að hika ekki við að hækka
vexti sjáist þess merki að verðbólga sé ekki á
undanhaldi eða virðist ekki ætla að nást undir
4% þolmörkin snemma árs 2003. Stjórnvöld ættu
að vera á varðbergi gagnvart vísbendingum um
aukinn verðbólguþrýsting, svo sem frá samspili
launa og verðlags, áframhaldandi offramboði á
lausafé eða ef þrýstingur myndast á ný til lækk-
unar á gengi krónunnar. Allt þetta myndi kalla á
vaxtahækkun. Sendinefndin leggur áherslu á að
viðleitni Seðlabankans til að verja gengi krón-
unnar með inngripum á gjaldeyrismarkaði í stað
vaxtahækkunar vinnur gegn verðbólgumark-
miðinu og að inngripin eru gagnslítil til lengri
tíma litið.
8. Endurhverf viðskipti Seðlabankans hafa aukist
mjög og eru nú útistandandi um það bil 90
milljarðar króna. Þau hafa í vaxandi mæli komið
í stað venjubundinnar fjármögnunar banka og
hefur núverandi umfang þeirra brenglað starf-
semi á peningamarkaði. Þau kunna einnig að
hvetja til aukinnar áhættu og skammtímastöðu-
töku. Við leggjum til endurskoðun á endur-