Peningamál - 01.08.2002, Blaðsíða 17

Líkur á stóriðjuframkvæmdum hafa aukist
Í kjölfar þess að skrifað var undir viljayfirlýsingu
Alcoa og íslenskra stjórnvalda um byggingu álvers
við Reyðarfjörð hafa líkur á stóriðjuframkvæmdum
eystra aukist verulega. Stefnt er að því að í byrjun
næsta árs hafi þær ákvarðanir verið teknar sem þarf
til að hægt sé að hefjast handa um byggingu raforku-
vers þegar á því ári. Að vísu munu nokkrar undirbún-
ingsframkvæmdir eiga sér stað þegar á þessu ári, en
þær eru litlar að umfangi, eða um 600 m.kr. og hafa
því lítil áhrif á umsvif í hagkerfinu. Hápunktur fram-
kvæmda vegna álvers, raforkuvers og tengdra fjár-
festinga yrði síðan á árunum 2004 og 2005.
Bygging álvers Alcoa á Reyðarfirði og fjárfesting
í raforkuverum yrði heldur minni framkvæmd en var
til athugunar í samvinnu við Norsk Hydro þar til sl.
vor (Noral). Reiknað er með að framleiðslugeta
álversins verði um 295 þúsund tonn en í Noral-
verkefninu var reiknað með framleiðslugetu á bilinu
360-420 tonn eftir seinni áfanga. Áhrifin á þjóðar-
búskapinn verða í eðli sínu sams konar en samsvar-
andi minni. Seðlabankinn mat það svo að Noral-
verkefnið myndi rúmast innan hagkerfisins án alvar-
legrar röskunar á stöðugleika. Það myndi hins vegar
krefjast hærri vaxta en ella í aðdraganda fram-
kvæmdanna, en því minni sem aðrar mótvægis-
aðgerðir, t.d. í ríkisfjármálum, yrðu öflugri. Hliðstætt
á auðvitað við um Alcoa verkefnið þótt í nokkuð
minna mæli sé. Seðlabankinn mun að óbreyttu gera
nánari grein fyrir mati sínu á þessum áformum í
nóvemberhefti Peningamála.
Ekki er tímabært að taka mikið tillit til þessara
áforma við vaxtaákvarðanir nú. Ástæðurnar eru
einkum þrjár. Í fyrsta lagi eru þessar framkvæmdir
enn óvissar, þótt líkurnar verði að teljast mun meiri
en varðandi Noral-verkefnið á sínum tíma. Í öðru
lagi er meira en ár í framkvæmdatoppinn. Í þriðja
lagi yfirgnæfa önnur sjónarmið sem byggjast á ört
lækkandi verðbólgu, efnahagslægð og háum raun-
stýrivöxtum Seðlabankans.
Afkoma ríkissjóðs það sem af er ári lakari en í fyrra
en bati í tekjuöflun síðustu mánuði
Afkoma ríkissjóðs hefur það sem af er ári verið lakari
en í fyrra. Handbært fé frá rekstri, þ.e.a.s innheimtar
tekjur aðrar en eignasala að frádregnum greiddum
gjöldum, var neikvætt um tæpa 8 ma.kr. til maíloka,
en var neikvætt um tæpa 2 ma.kr. á sama tíma í
fyrra.4 Árangur sl. tveggja ára er mun slakari en
þegar best gekk í ríkisfjármálum á árunum 1999-
2000, þegar afgangur um mitt ár hljóp á 8-10 ma.kr.
Hreyfingar á veittum lánum, hlutafjáreign og
veltufjárliðum hafa verið tiltölulega hagstæðar það
sem af er ári, innstreymi upp á 3 ma.kr. það sem af er
ári en stóð á sléttu á fyrri hluta síðasta árs. Hrein
lánsfjárþörf ríkissjóðs var því litlu meiri fyrstu sex
mánuði þessa árs en á sama tíma í fyrra, eða rúmlega
4 ma.kr. samanborið við tæpa 4 ma.kr. í fyrra. Að
auki hefur verið dregið úr greiðslum inn á eldri líf-
eyrisskuldbindingar ríkisjóðs eftir því sem svigrúm
hefur minnkað hjá ríkissjóði. Fyrir vikið hefur ríkis-
sjóður komist af með minni lántökur en í fyrra, eða
5½ ma.kr. til maíloka á þessu ári samanborið við 9½
ma.kr. í fyrra. Megnið af lánsfjárþörf ríkissjóðs hefur
verið fjármagnað með töku erlendra lána umfram
afborganir, eða 8 ma.kr., sem er tæplega 2 ma.kr.
minna en á sama tíma í fyrra.
Það sem af er ári 2002 voru innheimtar heildar-
skatttekjur 4½% hærri en á sama tíma 2001, innkoma
af tekjuskatti einstaklinga og tryggingagjaldi hefur
hækkað um 12½% og skatttekjur af vörum og
þjónustu hafa hækkað um 4%.5 Þróunin það sem af
er ári virðist því í stórum dráttum í samræmi við
tekjuspár.
Greidd gjöld án vaxta og uppbóta á lífeyri voru
10% hærri það sem af er ári en á sama tíma í fyrra,
en á fjárlögum var reiknað með um 5% hækkun milli
ára. Miðað við þessar einföldu vísbendingar má ætla
að ríkisútgjöld stefni u.þ.b. 10 ma.kr. fram úr fjár-
lögum og afkoma ríkissjóðs án eignasölu verði nei-
kvæð um 5-10 ma.kr. í stað þess að sýna afgang.
Gera verður þann fyrirvara að vísbendingar úr
greiðslubókhaldi ríkisins geta gefið villandi mynd af
undirliggjandi rekstri og eins getur tímasetning út-
gjalda hliðrast til innan ársins. Ýmis sértilefni voru
þó til útgjalda á fyrri hluta 2001 sem ættu að hafa
fegrað samanburðinn framan af þessu ári. Auk þess
er vitað að launahækkanir í opinbera geiranum hafa
verið miklar undanfarin misseri og að talsverðar
16 PENINGAMÁL 2002/3
4. Hafa verður í huga að afkoman í oddatölumánuðum er yfirleitt slakari
en ella, þar eð þá innheimtist tiltölulega lítill virðisaukaskattur. Eins er
um mánuðinn þegar ríkið gerir upp vaxtabætur og ofgreidda stað-
greiðslu.
5. Skv. breytingum á skattalögum átti ríkið að verða af 3 ma.kr. tekjum
2002.