Peningamál - 01.08.2002, Blaðsíða 24

PENINGAMÁL 2002/3 23
vísitölum í nokkrum löndum (sjá nánar umfjöllun um
erlenda hlutabréfamarkaði á bls. 14). Þrátt fyrir þessa
mikla ólgu hefur íslenski hlutabréfamarkaðurinn
haldið sjó að mestu. Smávægileg lækkun varð í
byrjun maí en síðan hefur verð sveiflast tiltölulega
lítið eins og sjá má á mynd 6. Frá áramótum hefur
Úrvalsvísitala Kauphallar Íslands hækkað um tæp-
lega 12%. Þótt bókhaldshneyksli eigi vafalítið sinn
þátt í lækkun verðs í kauphöllum í Bandaríkjunum er
meginástæðan líklega sú að hlutabréfaverð hafi ein-
faldlega verið allt of hátt og fyrir ofan skynsamleg
mörk, t.d. vel ofan við V/H hlutfallið 15 sem oft er
miðað við.
Nýr flokkur ríkisbréfa
Í maí var gefinn út nýr flokkur ríkisbréfa með
gjalddaga árið 2013. Flokkurinn er óverðtryggður en
frábrugðinn eldri flokkum þar sem hann er með föst-
um árlegum vaxtagjalddögum og eru vextir 7,25%.
Einnig er notuð vaxtareglan raundagar/raundagar við
útreikning á verði bréfsins og mun það vera nýjung í
útgáfum ríkissjóðs. Til þessa hafa ríkisbréf verið
kúlubréf og vaxtalaus. Skemmst er frá því að segja að
í fyrsta útboði, þar sem boðnir voru út 3 ma.kr. bárust
tilboð fyrir nærri sjöfalt hærri fjárhæð. Meðalávöxt-
unarkrafan í fyrsta útboði var 7,97%. Alls er nú búið
að selja 6,5 ma.kr. að nafnverði í þessum flokki.
Í peningahagfræði er samband peningamagns og verð-
lags sterkt, þ.e. aukið peningamagn fer saman við
aukna verðbólgu. Þetta er hins vegar langtímasamband
og þrátt fyrir ýmsar tilraunir hefur yfirleitt gengið illa
að nýta það í raunveruleikanum við peningamála-
stjórnun. Áhrif seðlabanka á þetta samband eru helst
mæld með svokölluðu grunnfé. Grunnfé samanstend-
ur af seðlum og mynt í umferð og innstæðum lána-
stofnana í seðlabanka. Grunnfé er gjarnan nefnt „high
power money“ þar sem margföldunaráhrif breytinga á
því geta verið nokkur. Sá megingalli er þó á grunnfé
sem mælieiningu að mælingin fer að jafnaði fram á
einum tímapunkti, oftast í lok hvers mánaðar. Því geta
sveiflur í innstæðu og inneign á bindireikningum
skekkt mjög þennan mælikvarða. Réttari mælikvarða á
áhrifum seðlabanka er sennilega frekar að fá með því
að skoða álagða bindiskyldu fremur en stöðu bindi-
reiknings á einum degi. Á myndinni sem fylgir þessum
ramma má sjá grunnfé eins og það hefur verið mælt
hjá Seðlabanka Íslands, frá ársbyrjun 1998 og til
samanburðar er álögð bindiskylda hvers mánaðar og
seðlar og mynt í lok viðkomandi mánaðar. Eins og sjá
má sveiflast grunnféð mun meira en nemur áhrifum
Seðlabankans og því gæti verið íhugunarefni að birta
endurmetið grunnfé þar sem einungis væri skoðað
seðlar og mynt og álögð bindiskylda eins og sýnt er á
myndinni. Ítök seðlabankans væru þar með skýrari og
rökréttari, þótt áfram megi deila um gildi þess að horfa
á þennan mælikvarða.
Rammi 1 Grunnfé og áhrif seðlabanka
Heimild: Seðlabanki Íslands.
J A J O J A J O J A J O J A J O J A
1998 1999 2000 2001 2002
0
10
20
30
40
Ma.kr.
Álögð bindiskylda lánastofnana Grunnfé Seðlar og mynt Áhrif SÍ
Þróun grunnfjár og álagðrar bindiskyldu janúar 1998 - júní 2002