Peningamál - 01.11.2002, Blaðsíða 8

vaxta hafa jafnan haft lítil áhrif á verðbólguálag
ríkisskuldabréfa, sem ber vott um traust á peninga-
stefnuna.
Svipaðar niðurstöður má sjá í könnun meðal sér-
fræðinga á fjármálamarkaði (sjá nánar umfjöllun í
rammagrein 3) en þeir gera að meðaltali ráð fyrir að
verðbólga yfir næsta ár verði 2,2%. Hæsta og lægsta
gildi var 2,6% og 1,5%. Lægsta gildi hækkunar
vísitölu neysluverðs sem vænst er yfir næsta ár er þó
vel yfir neðri þolmörkum verðbólgumarkmiðsins.
Í könnun sem Gallup gerði á væntingum og
áformum 400 stærstu fyrirtækja landsins (sjá nánari
umfjöllun í rammagrein 2) var spurt um verðbólgu-
horfur næstu tólf og 24 mánuði. Forsvarsmenn fyrir-
tækjanna töldu að meðaltali að vísitala neysluverðs
myndi hækka um 2,6% næstu tólf mánuði og um
4,9% næstu 24 mánuði, sem jafngildir 2,4% á ári.
Þrisvar á ári er gerð könnun fyrir Seðlabankann á
verðbólguvæntingum almennings, nú síðast í októ-
ber. Í niðurstöðum könnunarinnar kom fram að
almenningur gerir að meðaltali ráð fyrir að verð-
bólga næstu tólf mánuði verði 3,5%. Miðgildi var
nokkru lægra eða 3,2%, þ.e.a.s. jafnmargir spáðu að
verðbólgan yrði meiri en 3,2% og að hún yrði
minni.4 Verðbólguvæntingar heimilanna hafa lækkað
nokkuð síðan í maí en þá voru samsvarandi tölur
4,2% fyrir meðaltal og 4,0% fyrir miðgildi.
Staðalfrávik mældist 1,3% og lækkar mikið frá fyrri
könnunum á þessu ári. Í janúar og maí var staðal-
frávik 2,5% og 1,8% sem er með því hæsta frá því að
farið var að framkvæma þessar kannanir árið 1997.
Ytri skilyrði og framleiðsla
Horfur í alþjóðlegum efnahagsmálum hafa versnað
Batinn í heimsbúskapnum, sem efnahagsspár fyrr á
árinu gerðu ráð fyrir, hefur verið tregari en vonir
stóðu til. Samkvæmt síðustu könnun Consensus
Forecasts,5 sem gerð var í október sl., höfðu hag-
vaxtarhorfur á þessu ári heldur versnað í Bandaríkj-
unum og Evrópusambandinu frá því í apríl, en ívið
minni samdrætti var spáð í Japan. Spáð var að
meðaltali 1% hagvexti í Evrópusambandslöndunum,
2½% hagvexti í Bandaríkjunum og um 1% sam-
drætti í Japan. Horfur um hagvöxt á næsta ári hafa
einnig versnað samkvæmt sömu könnun. Að meðal-
tali var spáð u.þ.b. ½% minni hagvexti í Bandaríkj-
unum og ¾% minni hagvexti í Evrópusambands-
löndunum en í apríl, eða 3% og 2%. Jafnframt hefur
komið í ljós að hagvöxtur í Bandaríkjunum í fyrra
var minni en áður var talið og að samdráttar gætti í
þrjá ársfjórðunga samfleytt, en ekki einn eins og
áður var talið.
Horfurnar hafa versnað enn meira frá vormánuð-
um ef litið er til þróunar á hlutabréfamörkuðum eða
vísitalna sem mæla viðhorf heimila og fyrirtækja. Á
þriðja ársfjórðungi varð mesta lækkun á verði hluta-
bréfa í Bandaríkjunum í einum ársfjórðungi frá árinu
1987 og í Evrópu lækkuðu hlutabréf enn meira í
verði. Þá hafði S&P 500-vísitalan bandaríska fallið
um u.þ.b. helming frá mars árið 2000, eða meira en
nokkru sinni í hálfa öld. Hlutabréfaverð hefur þó
heldur rétt úr kútnum síðustu vikur. Bókhalds-
hneyksli hjá bandarískum fyrirtækjum og stríðshætta
við Persaflóa áttu þátt í síðustu hrinu lækkana, en
vonbrigði með afkomutölur fyrirtækja og depurri
hagvaxtarhorfur má telja undirliggjandi orsök verð-
fallsins. Þetta hefur haft slæm áhrif á viðhorf neyt-
enda, sem gæti reynst afdrifaríkt, því að það var öðru
fremur seiglan í vexti einkaneyslu í Bandaríkjunum,
PENINGAMÁL 2002/4 7
4. Jafnmargar mælingar eru fyrir ofan og neðan miðgildi, þannig að það
er besti mælikvarðinn á það sem flestir töldu. Meðaltalið getur færst
frá miðgildinu ef nokkrir aðilar eru með væntingar sem víkja langt frá
því sem flestir telja.
Jan. Febr. Mars Apríl Maí Júní Júlí Ágúst Sept. Okt.
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
%
Verðbólguvæntingar 3. janúar - 31. okt. 2002
Daglegt verðbólguálag óverðtryggðra ríkisbréfa og
væntingar fyrirtækja og almennings skv. könnunum
Verðbólguálag ríkisbréfa
(nú til um 4½ árs)
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Mynd 5
Verðbólguvæntingar
almennings
Verðbólguvæntingar
fyrirtækja
5. Mánaðarlega kannar, safnar saman, og birtir Consensus Forecasts spár
240 stofnana sem fást við þjóðhagsspár víðsvegar um heim. Reiknað
meðaltal spánna þykir að jafnaði gefa betri vísbendingu um framvindu
næstu ára en einstakar spár.