Peningamál - 01.11.2002, Blaðsíða 14

28% atvinnulausra verið það sex mánuði eða lengur,
en á sama tíma í fyrra var þetta hlutfall 23%. Árs-
fjórðungslegar tölur um fjölda langtímaatvinnulausra
á höfuðborgarsvæðinu frá 1992 sýna að flest árin
eykst langtímaatvinnuleysi yfir vetrarmánuðina og
fram á sumar en dregst þá saman. Þessa árstíðar-
sveiflu er ekki að sjá í ár og er þróunin svipuð og árið
1992 þegar langtímaatvinnuleysi jókst verulega allt
árið.
Niðurstöður könnunar meðal forvarsmanna 400
fyrirtækja á væntanlegri breytingu stafsmannafjölda
næstu mánuði benda til að atvinnuleysi eigi eftir að
aukast. Meirihluti forsvarsmanna fyrirtækja í könn-
uninni eða 61% telja að starfsmannafjöldi verði
svipaður og hann var um mitt ár, 22% að þeir verði
færri en aðeins 17% telja að þeim muni fjölga. Meiri
tilhneigingar til fækkunar starfsmanna gætir á lands-
byggðinni, meðal sjávarútvegs- og flutninga- og
ferðaþjónustufyrirtækja og meðal stærri fyrirtækja.
Hins vegar virðast iðnaðar- og framleiðslufyrirtæki
og minni fyrirtæki telja að starfsmenn þeirra verði
nokkru fleiri í upphafi næsta árs en þeir voru í sept-
ember. Samkvæmt könnun Gallups lækkaði vænt-
ingavísitala sem mælir viðhorf heimilanna til
atvinnuástandsins verulega milli september og
október, eða úr 98,8 í 78,4 stig og hefur ekki verið
lægri frá því í janúar.
Verulega hefur dregið úr framboði á störfum.
Meðalfjöldi lausra starfa í lok mánaðar fækkaði úr
595 í 242 fyrstu níu mánuði ársins samanborið við
sama tíma í fyrra. Fjöldi lausra starfa er nú svipaður
og hann var árið 1999. Nokkur samdráttur hefur
einnig orðið á veitingu atvinnuleyfa það sem af er
árinu miðað við sama tíma í fyrra. Fjöldi veittra
atvinnuleyfa fyrstu níu mánuði ársins er þó enn
svipaður og árið 2000 en veruleg breyting hefur
orðið á samsetningu útgefinna atvinnuleyfa. Árið
2000 var meirihluti útgefinna atvinnuleyfa, eða um
60%, ný atvinnuleyfi, en það sem af er ári voru
endurnýjuð atvinnuleyfi svipað hlutfall. Flest at-
vinnuleyfi eru veitt til starfa við fiskvinnslu, ræst-
ingu, þrif, eldhús- og umönnunarstörf en dregið hefur
úr veitingu leyfa vegna starfa í byggingariðnaði og
öðrum iðnaði. Enn virðist því erfitt að manna
ákveðin störf þrátt fyrir verulega aukningu atvinnu-
leysis. Einnig hefur orðið fækkun meðal þeirra sem
ráðnir eru til starfa hér á landi í gegnum EES-vinnu-
miðlanir á sama tíma og fleiri leita vinnu utan land-
steina fyrir tilstilli EES-vinnumiðlunar hér á landi.
Veruleg aukning hefur verið undanfarin ár á út-
gjöldum Ábyrgðasjóðs launa vegna vangoldinna
vinnu- og orlofslauna og vaxandi fjöldi launþega fær
greitt úr sjóðnum.6 Í byrjun nóvember höfðu fleiri
launþegar fengið greidd laun úr sjóðnum en allt árið
í fyrra og það sama á við um útgjöld hans vegna
launa (á verðlagi ársins 2002). Gert er ráð fyrir
áframhaldandi aukningu það sem eftir er ársins.
Gangi áætlanir sjóðsins eftir verður fjöldi launþega
sem fær greidd laun úr sjóðnum í ár meiri en nokkurt
ár undanfarinn áratug ef undan eru skilin árin 1991
og 1993.
Umtalsvert hefur dregið úr launaskriði í einka-
geiranum án fjármálastofnana á árinu. Á þriðja
fjórðungi ársins mældist launaskrið 0,3% frá árs-
fjórðungnum á undan, eða jafn mikið og á öðrum
fjórðungi. Tölur Kjararannsóknarnefndar um launa-
breytingar frá öðrum ársfjórðungi 2001 til sama árs-
fjórðungs í ár sýna u.þ.b. sömu niðurstöðu og launa-
vísitala Hagstofunnar. Launaskrið á þriðja árs-
fjórðungi 2002 var 1,2% en 3,5% á sama ársfjórð-
ungi í fyrra. Vegna þess að verðbólga hefur hjaðnað
hratt á árinu hefur kaupmáttur launa í einkageiranum
aukist síðastliðna tvo ársfjórðunga þrátt fyrir minna
launaskrið, eftir að hafa dregist saman þrjá árs-
fjórðunga í röð. Í einkageiranum án fjármálastofnana
stefnir í 5-6% hækkun launa milli áranna 2001 og
PENINGAMÁL 2002/4 13
6. Útgjöld Ábyrgðasjóðs launa vegna hvers launþega sem fær greitt úr
sjóðnum geta verið mismunandi eftir því hver laun hans voru, hve
marga mánuði laun eru greidd og hvort einnig er um að ræða van-
goldið orlof.
Mynd 10
1990 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 2002
1
2
3
4
5
6
%
Árstíðarleiðrétt atvinnuleysi 1990-2002
Heimildir: Vinnumálastofnun, Seðlabanki Íslands.
Mánaðarlegar tölur