Peningamál - 01.11.2002, Síða 15

2002, en laun opinberra starfsmanna og bankamanna
munu að líkindum hækka um 9-10%. Þetta þýðir að
kaupmáttur launa í einkageiranum verður að meðal-
tali því sem næst óbreyttur milli ára, en annars staðar
á sér stað umtalsverð hækkun launa umfram verðlag.
Kaupmáttur ráðstöfunartekna heimilanna eykst lík-
lega óverulega á þessu ári
Á móti nokkrum vexti í kaupmætti launa á milli ára,
á heildina litið, vega ýmsir aðrir þættir sem valda því
að kaupmáttur ráðstöfunartekna eykst ekki að sama
skapi. Atvinnuleysi hefur aukist umtalsvert á árinu
og horfur eru á að það haldi áfram að aukast á næsta
ári. Innheimta eignar- og tekjuskatts af einstakling-
um er um 9% meiri það sem af er ári en á sama tíma
í fyrra: Skattleysismörk hækkuðu um 3,6%, þ.e.a.s.
minna en launin, og eignamörk í eignarskatti ein-
staklinga um 20%, m.a. með vísun í mikla hækkun
fasteignamats um áramótin 2001-2002. Litlar
breytingar hafa orðið á útsvarshlutföllum og skatt-
tekjur sveitarfélaga vaxa um u.þ.b. 8-10% á milli ára.
Rauntekjur heimilanna af eignum minnka einnig
talsvert vegna minni arðgreiðslna. Að samanlögðu
virðist mega gera ráð fyrir að kaupmáttur ráð-
stöfunartekna heimilanna á mann aukist lítið á milli
ára.7
Gengishækkun krónunnar leiddi til þess að heildar-
skuldir við lánakerfið minnkuðu lítillega á öðrum
ársfjórðungi
Verulega dró úr vexti útlána lánakerfisins á fyrri
hluta ársins, en tölur um heildarútlán lánastofnana og
erlendra aðila til innlendra liggja nú fyrir til miðs árs.
Að frádregnum áhrifum verðbólgu og gengisbreyt-
inga nam tólf mánaða vöxtur útlána til júníloka rúm-
lega 5%. Þetta er svipaður vöxtur og á árunum 1993-
1996 þegar töluverð lægð var í þjóðarbúskapnum. Á
öðrum ársfjórðungi gerðist það í fyrsta sinn svo langt
sem séð verður að samanlagðar skuldir landsmanna
við fjármálafyrirtæki og útlönd (þ.e. við lánakerfið)
minnkuðu lítillega frá því í lok næsta ársfjórðungs á
undan, eða sem nam 1,7% á föstu verðlagi. Þessi
smávægilegi samdráttur stafaði eingöngu af 6%
gengishækkun krónunnar frá marslokum til júníloka.
Við það lækkuðu gengistryggðar skuldir skuldunauta
lánakerfisins, heimila, fyrirtækja og opinberra aðila,
við lánastofnanir og útlönd um nálægt 40 ma.kr., sem
nægði til að yfirgnæfa undirliggjandi 10-15 ma.kr.
skuldaaukningu sem mælst hefði að óbreyttu gengi.
Tölur fyrir lánakerfið í heild ná einungis til
júníloka, en veigamestu hlutar lánakerfisins eru
innlánsstofnanir og fjárfestingarlánasjóðir, þ.m.t.
Íbúðalánasjóður. Lán þessara aðila til heimila,
fyrirtækja og opinberra aðila, nema um tveimur
þriðju hlutum af heildarskuldum þeirra við lána-
kerfið.8 Fyrir þennan hluta lánakerfisins liggja fyrir
upplýsingar til ágústloka. Hið sama á við um þennan
þátt lánakerfisins og lánakerfið í heild, að verulega
hefur dregið úr útlánavexti, án þess þó að um sam-
14 PENINGAMÁL 2002/4
1
Hækkun yfir ár (%)
Mynd 12
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
%
Vegin hækkun heildarútlána lánakerfis
á föstu verði og gengi 1992-2002
1. Júní 2001 - júní 2002. Heimild: Seðlabanki Íslands.
7. Fjármálaráðuneytið gerði í október ráð fyrir 1½% kaupmáttarauka á
mann.
1991 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 2002
0
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
1.600
1.800
2.000
M.kr.
Laun og orlof
Fjöldi launþega
Mynd 11
Greiðslur launa og orlofs úr
Ábyrgðarsjóði launa 1991-2002
Áætlað meðalverðlag 2002
1. Til 4. nóvember 2002. Heimild: Ábyrgarsjóður launa.
1