Peningamál - 01.11.2002, Page 16

drátt sé að ræða. Síðustu mánuði virðist hafa orðið
nokkur tilfærsla í útlánavexti til innlánsstofnana og
fjárfestingarlánasjóða frá öðrum hlutum fjármála-
kerfisins. Útlán þessara meginlánastofnana til heim-
ila, fyrirtækja og hins opinbera jukust um 6,2% á
föstu verði og gengi á tólf mánuðum til júníloka á
meðan heildarútlán í lánakerfinu jukust um 5%, en í
ágúst var ársvöxturinn kominn niður í rúmlega 5%.
Frá ársbyrjun til ágústloka jukust lán þessara stofn-
ana til fyrirtækja um tæp 4% á föstu verði og gengi,
útlán til opinberra aðila um 6% og útlán til ein-
staklinga um tæp 2%.9
Nokkuð hefur hægt á vexti útlána lífeyrissjóða til
einstaklinga frá því í fyrra, þótt ársvöxturinn sé enn
mikill, á bilinu 10-15% að raungildi sl. mánuði,
samanborið við u.þ.b. fjórðungs ársvöxt á fyrri hluta
sl. árs. Auknir lánsmöguleikar hjá Íbúðalánasjóði
gætu hafa átt þátt í hjöðnuninni hjá lífeyrissjóðum.10
Gögn um útlán innlánsstofnana liggja fyrir til
septemberloka. Hjöðnun í tólf mánaða vexti útlána
stöðvaðist á vormánuðum, sveiflaðist síðan á bilinu
2-3% og var 2½% til septemberloka. Að frátöldum
áhrifum gengisbreytinga og verðtryggingar hefur
vöxtur útlána innlánsstofnana aukist frá því í mars og
var u.þ.b. 6% til septemberloka, ríflega tvöfalt meiri
en í mars. Að raungildi hafa útlán aukist nokkuð
undanfarna mánuði, en voru í septemberlok ívið
minni að raungildi en fyrir ári.
Lítil hjöðnun greinanleg í peningamagni og sparifé
Mælikvarðar á peningamagn hafa stundum gegnt
veigamiklu hlutverki í mati á efnahagsástandi eða
jafnvel horfum um verðlagsþróun. Túlkun slíkra vís-
bendinga er þó einatt bundin miklum vandkvæðum.
Ólíkt útlánatölunum hefur ekki orðið vart við mikla
hjöðnun í vexti peningamagns og sparifjár (M3) á sl.
ári. Til septemberloka hafði M3 vaxið um 14,7% á
tólf mánuðum, sem er sami nafnvöxtur og á sama
tíma í fyrra. Að teknu tilliti til verðbólgunnar, sem
var mun minni á seinna tímabilinu, hefur raunvöxtur
peningamagns og sparifjár reyndar aukist úr 6% í
fyrra í 11% síðustu tólf mánuði. Svo mikill vöxtur
gæti verið áhyggjuefni því til lengdar samræmist
hann ekki stöðugu verðlagi. Ekki er þó tilefni til
mikilla áhyggna í bráð því líklegt er að vöxturinn
tengist aukinni sparnaðarhneigð sem fundið hefur sér
farveg um hríð í auknum innstæðum í bankakerfinu.
Þá hafa innstæður á peningamarkaðsreikningum auk-
ist mjög en vöxtur þeirra þarf ekki að bera vott um
peningaþenslu fremur en t.d. auknar inneignir í verð-
bréfasjóðum. Þess má reyndar geta að Ísland er ekki
eina landið í heiminum sem býr við töluvert mikinn
vöxt peningamagns og sparifjár um þessar mundir.
Skuldir heimilanna halda áfram að vaxa
Skuldir heimilanna hafa haldið áfram að aukast á
þessu ári, um 21 ma.kr. eða 3% að raungildi frá
áramótum til júníloka, en lengra ná gögn ekki fyrir
lánakerfið í heild. Skuldaaukningin virðist hins vegar
mestöll vera í langtímalánum, nánar tiltekið við fjár-
festingarlánasjóði (13 ma.kr. á föstu verði), fyrst og
fremst Íbúðalánasjóð, og lífeyrissjóði (2,5 ma.kr.).
Bankaskuldir einstaklinga hækkuðu um 2,5 ma.kr. á
þessum sex mánuðum, allt mælt á verðlagi desem-
bermánaðar 2001.
Þótt skuldasöfnun heimilanna sé umtalsverð er
hún ekki lengur jafn hröð og hún var á árunum 1999
og 2000. Umskiptin eru e.t.v. meiri en virðist við
fyrstu sýn ef tekið er tillit til aukinna lántökumögu-
PENINGAMÁL 2002/4 15
Mynd 13
J M M J S N J M M J S N J M M J S N J M M J S
1999 2000 2001 2002
0
5
10
15
20
25
30
35
40
%
M3 og innlend útlán innlánsstofnana
12 mánaða breyting
Útlán
M3
Heimild: Seðlabankinn.
Útlán, fast verð/gengi
M3 raunvirt
8. Á undanförnum misserum hafa stórar lánastofnanir flust úr flokki fjár-
festingarlánasjóða og teljast nú innlánsstofnanir eða bankar. Fyrst rann
FBA saman við Íslandsbanka og í byrjun þessa árs fékk Kaupþing leyfi
til að starfa sem innlánsstofnum. Til þess að fá samanburðarhæfar tölur
þarf því að skoða umsvif þessara stofnanaflokka í sameiningu. Sam-
ræmd gögn ná til ágústloka.
9. Markaðsskuldabréf og -víxlar eru hér talin með útlánum. Lítil skulda-
aukning einstaklinga stafar að hluta af því að í ágúst er stór innheimtu-
mánuður hjá Íbúðalánasjóði, stærsta lánardrottni heimilanna.
10. Vitað er að ýmsir lífeyrissjóðir hafa aukið veðkröfur. Á móti vegur þó
að hámarkslán hafa í mörgum tilfellum verið hækkuð.