Peningamál - 01.11.2002, Síða 17

leika hjá Íbúðalánasjóði og lífeyrissjóðum. Áætlað er
að skuldir heimilanna við lánakerfið hafi um síðustu
áramót numið um 170% af ráðstöfunartekjum þeirra.
Samkvæmt gögnum um skuldir heimilanna í júní
hækkar þetta hlutfall enn á þessu ári, þar sem búist er
við að raunhækkun ráðstöfunartekna verði lítil en
skuldir hafa vaxið um ríflega 7% að raunvirði á
síðustu tólf mánuðum. Einkaneysla undanfarin ár
hefur að töluverðu leyti verið fjármögnuð með láns-
fé sem hefur aukið ráðstöfunarfé heimilanna umfram
þær tekjur sem eru til ráðstöfunar eftir skatta. Þegar
hægir á skuldaaukningunni minnkar þetta ráðstöfun-
arfé og skýrir það samdrátt einkaneyslu 2001 þrátt
fyrir að kaupmáttur ráðstöfunartekna á mann hafi
aukist um 1½%. Hafi heimilunum tekist að dreifa
greiðslubyrðinni meira á árinu vegur það þó á móti
þessari tilhneigingu.
Vextir hafa lækkað í kjölfar lækkunar stýrivaxta
Frá því að Peningamál voru gefin út síðast hefur
Seðlabankinn lækkað stýrivexti sína fjórum sinnum,
um samtals 1,7 prósentur. Stýrivextir bankans voru
6,8% í byrjun nóvember. Vextir á peningamarkaði
hafa lækkað í takti við vaxtalækkanir Seðlabankans
eftir að rýmra varð um laust fé á markaði. Frá miðju
sumri hafa þriggja mánaða peningamarkaðsvextir
verið lægri en stýrivextir Seðlabankans. Í kjölfar
lækkunar stýrivaxta hafa bæði óverðtryggðir og
verðtryggðir skuldabréfavextir einnig lækkað.
Óverðtryggðir vextir hafa lækkað meira en verð-
tryggðir, sem er eðlilegt á tímum fallandi verðbólgu-
væntinga. Vextir ríkisbréfa með 11 ára líftíma voru
t.d. 8,2% 1. ágúst, en hafa verið u.þ.b. 7½% að
undanförnu. Vextir spariskírteina með sama líftíma
voru 5,3% 1. ágúst en hafa að undanförnu verið
u.þ.b. 5%. Óverðtryggðir bankavextir hafa lækkað að
meðaltali um 1,5%. Verðtryggðir útlánavextir
bankanna hafa hins vegar lítið breyst. Nánar er fjall-
að um vaxtaþróun í næstu grein í ritinu.
Gengisþróun innlendra hlutabréfa stingur í stúf við
framvinduna á erlendum mörkuðum
Gengisþróun hlutabréfa í íslenskum fyrirtækjum
hefur verið á skjön við þróun á erlendum mörkuðum.
Frá september sl. haust hefur vísitala aðallista í
Kauphöll Íslands hækkað um rúmlega þriðjung og
u.þ.b. 17% frá áramótum. Mest var hækkunin á
fyrsta ársfjórðungi ársins. Hlutabréf lyfjafyrirtækja
hafa hækkað um tvo þriðju, samgöngufyrirtækja um
þriðjung og sjávarútvegsfyrirtækja um 28% á sl. tólf
mánuðum. Hlutabréf fyrirtækja á sviði upplýsinga-
tækni hafa hækkað einna minnst, en jafnvel þau hafa
hækkað undanfarna mánuði. Þrátt fyrir nokkra
fækkun skráðra hlutafélaga hefur heildarmarkaðs-
verðmæti þeirra aukist og nemur um þessar mundir
rúmlega 500 ma.kr. Veltan hefur aukist með hækk-
andi hlutabréfaverði, eins og algengt er. Þannig var
veltan í september sl. hin mesta frá upphafi og stefnir
í metveltu á þessu ári.
Hin hagstæða þróun á innlendum hlutabréfa-
markaði er áhugaverð í ljósi mikillar verðlækkunar á
erlendum hlutabréfum. Gengi innlendra hlutabréfa
dró dám af verði erlendra hlutabréfa á árunum 1998-
2000, en á sl. ári skildi leiðir. Reyndar er leitun að
erlendum hlutabréfavísitölum sem hafa sýnt hag-
16 PENINGAMÁL 2002/4
Heimild: EcoWin.
Lækkun hlutabréfavísitalna erlendis
Bandaríkin
(S&P 500)
Evrusvæði
(EMU Stoxx 50)
Bretland
(FTSE100)
Japan
(Nikkei 225)
Heimurinn
(Morgan Stanley)
0-10-20-30-40
%
Mynd 15
Breyting 31. des. 2001 - 25. okt. 2002
Mynd 14
1993 94 95 96 97 98 99 00 01 2002
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
%
Skuldir heimilanna við lánakerfið 1993-2002
Heimild: Seðlabanki Íslands.
12 mánaða raunbreyting júní-júní