Peningamál - 01.11.2002, Síða 21

þessu ári og 0,3% á því næsta. Þegar þessi afkoma er
skoðuð verður hins vegar að hafa í huga að ríkið naut
þess í tekjum að þjóðarútgjöld voru mikil á árunum
2000 og 2001, framleiðsla mikil og vaxandi, atvinnu-
leysi lítið og bótagreiðslur sömuleiðis. Meðfylgjandi
mynd sýnir afkomutölur ríkisins leiðréttar fyrir áhrif-
um hagsveiflunnar. Sveifluleiðrétt afkoma versnaði
um 1,8% af landsframleiðslu milli 2000 og 2001, en
batnar samkvæmt áætlunum þessa árs um 0,7% af
landsframleiðslu, eða um 6 ma.kr. á þessu ári, því að
afkoman versnar minna en minnkandi hagvöxtur
gefur tilefni til. Lítils háttar bati verður á sveiflu-
leiðréttri afkomu á næsta ári, hagvöxtur dræmur en
afkoma stendur í stað ef marka má áætlanir.
Fleira en landsframleiðslan ein og sér hefur áhrif
á fjárhag ríkissjóðs. Í síðustu uppsveiflu fóru
þjóðarútgjöld langt fram úr landsframleiðslu, en það
leiddi til mikils viðskiptahalla. Þar sem ríkissjóður
hefur verulegar tekjur af útgjöldum fólks og sér í lagi
innflutningi bíla og annarri varanlegri neysluvöru,
hafði viðskiptahallinn jákvæð áhrif á afkomu hans.
II. Þjóðhags- og verðbólguspá
Að gefinni óbreyttri peningastefnu, stöðugu gengi
krónunnar og því að ekki komi til stóriðjufram-
kvæmda eru horfur á að 2½% verðbólgumarkmið
Seðlabankans náist á síðasta fjórðungi þessa árs.
Horfur eru á litlum sem engum hagvexti á þessu ári
en að hagvaxtarhorfur fari smám saman að glæðast
þegar líða tekur á seinni hluta spátímabilsins. Vöxtur
þjóðarútgjalda verður hins vegar dræmur á spátíma-
bilinu. Að sama skapi mun atvinnuleysi halda áfram
að aukast þar til líða tekur á seinni hluta spátíma-
bilsins og verður nokkuð umfram það atvinnuleysis-
stig sem samrýmist óbreyttri verðbólgu. Eftir-
spurnaraðstæður næstu tveggja ára ættu því að stuðla
að því að verðbólga haldist lág á spátímabilinu.
Tímabundnar aðstæður munu þó líklega leiða til þess
að verðbólga fari yfir verðbólgumarkmiðið að ári, en
verði ávallt vel innan efri þolmarka verðbólgumark-
miðsins. Að tveimur árum liðnum verða áhrif þessara
tímabundnu þátta hins vegar horfin og horfur á að
verðbólga verði komin aðeins undir verðbólgumark-
miðið. Óvissa spárinnar er talin vera nokkurn veginn
samhverf, þ.e.a.s. jafn miklar líkur eru á að verð-
bólgan verði meiri en spáð er til næstu tveggja ára og
að hún verði minni.
Eftirspurn og framleiðsla
Seðlabankinn birtir nú þjóðhagsspá í fyrsta skipti.
Meðal lykilforsendna spárinnar má nefna að gert er
ráð fyrir að útflutningur sjávarafurða 2002 verði að
magni til 4% meiri en 2001, og aukist um 3% árið
2003. Talið er að verðlag sjávarafurða í erlendri mynt
hækki um 3% á yfirstandandi ári, en lækki um 1½%
á næsta ári. Útflutningur á áli er talinn aukast um 7%
árið 2002, og um 1½% 2003. Verð á áli í erlendri
mynt hefur lækkað undanfarið og eru horfur á því, að
svo kunni að fara áfram. Því er gert ráð fyrir að verð
á áli í erlendri mynt lækki um 7% á árinu, og um tæp
11% á því næsta. Forsendur fyrir magnbreytingu
helstu útflutningsvara eru svipaðar þeim sem fjár-
málaráðuneytið notaði í spá sinni í haust, en hér er
gert ráð fyrir töluvert óhagstæðari þróun á verðlagi
erlendis.
Horfur á litlum sem engum hagvexti á yfirstandandi
ári
Í kjölfar kröftugs hagvaxtar undanfarin ár eru horfur
á litlum sem engum vexti á yfirstandandi ári. Er það
þáttur í nauðsynlegri aðlögun hagkerfisins að jafn-
vægi eftir langvarandi ofþenslu. Þótt lítil breyting
verði á magni vergrar landsframleiðslu milli ára, á
töluverð breyting sér stað á einstökum þáttum
hennar. Þannig er gert ráð fyrir u.þ.b. 1½% samdrætti
í einkaneyslu og um 14% samdrætti fjárfestingar,
þótt fjárfesting í íbúðarhúsnæði vaxi enn. Í heildina
munu þjóðarútgjöld dragast saman um 3¼% á árinu.
Samdráttur þjóðarútgjalda í ár og í fyrra er umtals-
verður og boðar mikil umskipti frá vexti þeirra árin
fjögur á undan. Útflutningur vex um 5½% en inn-
flutningur gæti dregist saman um 3¼%. Verg lands-
framleiðsla mun því, eins og áður segir, nánast
standa í stað.
Hagvaxtarhorfur munu smám saman glæðast þegar
líða tekur á spátímabilið
Á næsta ári verður hagvöxtur tiltölulega lítill eða um
1½%. Að sama skapi verður vöxtur þjóðarútgjalda
dræmur. Þegar líða tekur á spátímabilið er gert ráð
fyrir að hagvöxtur glæðist nokkuð. Spáð er að hag-
vöxtur árið 2004 verði komin í 3% og að vöxtur
þjóðarútgjalda verði um 2½%.
Samkvæmt þjóðhagsspánni verður hagvöxtur
meiri í ár en gengið var útfrá í síðustu verðbólguspá
20 PENINGAMÁL 2002/4