Peningamál - 01.11.2002, Blaðsíða 38

PENINGAMÁL 2002/4 37
sjónmáli. Þótt staða lánastofnana hafi almennt batnað
er mikilvægt að gera ráð fyrir að vanskil kunni að
aukast frekar og útlánatap geti haft áhrif til lækkunar
á eiginfjárhlutfalli lánastofnana. Við þær aðstæður
sem nú ríkja verður því að telja æskilegt að lána-
stofnanir haldi áfram að treysta eiginfjárhlutfall sitt
og fari varlega í að auka útlán.
Þjóðhagsvísbendingar
Ytri skilyrði stöðugleika eru enn góð þótt efnahags-
batinn í viðskiptalöndunum láti á sér standa
Nokkuð hefur hægt á efnahagsbata í helstu viðskipta-
löndum Íslands, eins og getið er um í greininni Þróun
og horfur í efnahags- og peningamálum hér að fram-
an. Áætlanir og spár um hagvöxt sýna nú nokkru
minni hagvöxt á þessu og næsta ári, en einnig hefur
endurmat leitt í ljós að hagvöxtur var minni í Banda-
ríkjunum í fyrra en áður var talið.
Þrátt fyrir þetta hefur útflutningsverðlag sjávaraf-
urða haldist hátt, þótt það hafi lækkað nokkuð síðla
sumars. Standi alþjóðlega efnahagslægðin lengi,
einkum ef verulega hægir á vexti einkaneyslu í við-
skiptalöndunum, gæti það stuðlað að frekari verð-
lækkun, auk þess sem sérstakar aðstæður á
evrópskum matvælamarkaði á sl. ári, sem héldu uppi
verði sjávarafurða, fjara út með tímanum. Málmar
hafa lækkað í verði, þar á meðal ál. Samkvæmt CRU
Group International2 eru horfur á að álverð lækki enn
meira. Vegna þess að íslensku álbræðslurnar eru í
eigu erlendra aðila sem fjármagna starfsemina að
mestu leyti erlendis án milligöngu innlendra fjár-
málastofnana hefur íslenskt fjármálakerfi fremur
lítilla hagsmuna að gæta á sviði málmframleiðslu og
því ekki ástæða til að hafa áhyggjur af slíkri þróun
frá sjónarhóli fjármálastöðugleika. Á heildina litið
eru viðskiptakjör áfram hagstæð og engin veruleg
áföll í útflutningi fyrirsjáanleg, þótt draga muni úr
vexti hans skv. þjóðhagsspám, eins og fjallað er um á
bls. 20-23.
Hjöðnun viðskiptahallans, aukinn gengisstöðugleiki
og ört minnkandi verðbólga skjóta stoðum undir
stöðugleika í fjármálakerfinu
Hjöðnun viðskiptahallans hefur orðið enn hraðari en
reiknað var með í síðustu úttekt Seðlabankans á fjár-
málastöðugleika í Peningamálum 2002/2. Sam-
kvæmt fyrirliggjandi spám, sem ekki gera ráð fyrir
álversframkvæmdum, verður hallinn árið 2003 mjög
lítill og fyllilega sjálfbær. Samdráttur þjóðarútgjalda
er áætlaður um 3,5% í ár, eftir 3% samdrátt í fyrra,
sem er ívið meira en áður var gert ráð fyrir.
Gengisstöðugleiki hefur í aðalatriðum ríkt frá því
í vor, en þá hafði gengi krónunnar hækkað verulega
frá lágmarkinu í lok nóvember 2001. Gengið styrktist
nokkuð í maí og aftur síðla sumars, en hefur á haust-
mánuðum verið svipað og í maí. Síðan í vor hefur
dregið hratt úr verðbólgu og á gengisþróunin stóran
þátt í því. Frá sjónarhóli fjármálalegs stöðugleika er
það mikilvægt, því að það hefur komið í veg fyrir
umtalsverða kaupmáttarrýrnun og stuðlað að friði á
vinnumarkaði.
Slök erlend skammtímastaða þjóðarbúsins hefur
þótt nokkurt áhættumerki undanfarin tvö ár, enda
gerir hún hagkerfið viðkvæmara fyrir brestum í fram-
boði lánsfjár og getur valdið sveiflum í gengisþróun.
Verst var staðan í lok þriðja fjórðungs sl. árs, þegar
hún var neikvæð um 76,3 ma.kr., þar af 40,2 ma.kr. á
vegum lánastofnana. Í lok annars ársfjórðungs 2002
hafði staðan batnað um meira en helming. Því hefur
dregið verulega úr áhættu að þessu leyti, þótt enn
vanti töluvert á að jafnvægi ríki í erlendri lausafjár-
stöðu þjóðarbúsins. Á meðan kjör erlendra skamm-
Mynd 1
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2
1997 1998 1999 2000 2001 2002
0
20
40
-20
-40
-60
-80
-100
-120
Ma.kr.
Seðlabankinn Lánastofnanir
Hið opinbera Atvinnufyrirtæki
Alls
Erlend lausafjárstaða þjóðarbúsins 1997-2002
Heimild: Seðlabanki Íslands.
2. CRU Group International í London er leiðandi fyrirtæki í heiminum á
sviði upplýsingamiðlunar og ráðgjafar um málma, orku og jarðefni.